Rib and Sea

Επιμέλεια, φωτογραφίες, βιντεοκάμερα : Ιωσήφ Παπαδόπουλος.

Μοντάζ βίντεο : Γιώργος Μισετζής.

Ο κ. Μιχάλης Φωκάς γεννήθηκε το 1925 στην Αίγυπτο. Όπου βρέθηκε, μεγαλούργησε. Μηχανικός απ' τους άριστους, εθελοντής στο Ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό σε ηλικία μόλις 17 ετών, διευθυντής τεχνικού συνεργείου στα 22 του, και στη συνέχεια εργοστασιάρχης, κατ' ανάγκην μετανάστης, εφοπλιστής, υπάλληλος και επιχειρηματίας στην Αμερική, ξετυλίγει το νήμα μιας απίθανης ζωής. Της δικής του. Ομολογώ ότι εκείνη την επίσκεψή μου στο διαμέρισμα της Άνω Γλυφάδας δεν θα την ξεχάσω ποτέ. Απέναντί μου ένας 85χρονος "έφηβος", ο κ. Μιχάλης Φωκάς, με τις εκπληκτικές μινιατούρες του, μηχανές εσωτερικής καύσεως όλες και εν λειτουργία, να στολίζουν ένα ολόκληρο δωμάτιο! Πρέπει πάντως να ήμουνα πολύ αστείος, έχοντας μείνει με το στόμα ανοικτό, θαυμάζοντας τα μικροσκοπικά κομψοτεχνήματα, που το μυαλό αρνείται να δεχθεί ότι τα έφτιαξαν ανθρώπινα χέρια. Μέχρι να καταφέρω να συγκεντρωθώ στον σκοπό της επίσκεψής μου χρειάστηκε να περάσει αρκετή ώρα και να μεσολαβήσει ένα σοκολατάκι και μια πορτοκαλάδα.

Κύριε Φωκά από πού είστε; τον ρώτησα.

"Ο πατέρας μου ήταν από τη Σάμο και η μητέρα μου από την Κάσο", απάντησε εκείνος. "Ήταν λίγο πριν από την Μικρασιατική καταστροφή, όταν ο πατέρας μου βρέθηκε στην Κάσο όπου η αδελφή του είχε παντρευτεί ένα Κασιώτη καπετάνιο ονόματι Γεώργιο Πιπίνο. Τα κασιώτικα καίκια τριγυρνούσαν τότε στα νησιά του Αιγαίου και μετέφεραν φρούτα, λαχανικά και διάφορα άλλα προϊόντα. Εκεί είδε ο Πιπίνος την αδελφή του πατέρα μου, η οποία ήταν πολύ όμορφη και την παντρεύτηκε.

Μετά το 1923, όταν είχε πια καταλαγιάσει το κακό από την καταστροφή της Σμύρνης, ο πατέρας μου πήρε την μητέρα μου και κατέφυγαν στην Αίγυπτο. Είδα το πρώτο φως στην Ισμαηλία το 1925. Ο πατέρας μου εργαζόταν στη Διώρυγα του Σουέζ ως τοπογράφος μέχρι περίπου το 1958 όταν ο Νάσερ εθνικοποίησε τις επιχειρήσεις. Έφυγε λοιπόν από την Αίγυπτο και ήρθε στην Ελλάδα μαζί με την μητέρα μου. Εγώ μεγάλωσα στην Αίγυπτο, πήγα στο σχολείο και έμαθα, μεταξύ των άλλων, να μιλώ πέντε γλώσσες. Ήμουν 15 ετών όταν ξέσπασε ο πόλεμος το 1940. Είχα μόλις αποφοιτήσει από την Γ' τάξη του Γυμνασίου. Ήθελα να συνεχίσω τις σπουδές μου, αλλά τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα λόγω του πολέμου. Η μοναδική διέξοδος ήταν να μάθω μια τέχνη".

Τι σας άρεσε πιο πολύ;

"Ήθελα να γίνω μηχανολόγος. Δεν υπήρχε όμως ανάλογο σχολείο. Η μόνη λύση ήταν η εταιρεία της διώρυγας, η οποία είχε δημιουργήσει δική της σχολή στο Πορτ Φουάτ, για να βγάζει από κει τους δικούς της μηχανικούς. Οι μαθητές που εγένοντο δεκτοί στη σχολή εκείνη δεν έπρεπε να είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 16 ετών, και η φοίτηση διαρκούσε τέσσερα χρόνια. Μετά την αποφοίτησή τους προσλαμβάνονταν από την εταιρεία της διώρυγας. Για να μπεις σ' εκείνη τη σχολή όμως, έπρεπε να γνωρίζεις καλά τη γαλλική γλώσσα.

Έπρεπε λοιπόν να δράσω γρήγορα, γιατί ήμουνα ήδη 15 ετών! Τα γαλλικά μου δεν ήταν τόσο καλά ώστε να περάσω τις εισαγωγικές εξετάσεις. Πήγα λοιπόν στο Γαλλικό Κολλέγιο της Ισμαηλίας για να φοιτήσω ένα χρόνο και να τελειοποιήσω τη γλώσσα. Για να πάρω όμως το απολυτήριο από το Γαλλικό Κολλέγιο έπρεπε να φοιτήσω σ' αυτό τρία χρόνια. Με το θάρρος του καλύτερου μαθητής της τάξης, μίλησα σε ένα καθηγητή μου και του ανακοίνωσα πως δεν θα φοιτήσω στο Κολλέγιο του χρόνου, γιατί θα έχανα την προθεσμία να μπω στη σχολή της εταιρείας! "Εσύ δεν θα έρθεις που είσαι ο καλύτερος μαθητής;", απάντησε εκείνος, και συνέχισε : "Έλα αν θέλεις να σε διδάξω εγώ εντατικά τους δυο τρεις μήνες που απομένουν, ώστε τον Μάϊο να δώσεις εξετάσεις και να πάρεις το απολυτήριο"! Έτσι και έγινε! Στα Μαθηματικά, στη Γεωγραφία και σε άλλα πρακτικά μαθήματα ήμουν άπιαστος, αλλά υστερούσα στην ορθογραφία. Τον Μάϊο όμως έδωσα εξετάσεις και κατάφερα να πάρω το Certificat! Με το χαρτί αυτό στα χέρια έδωσα στη συνέχεια εξετάσεις στη σχολή της εταιρείας της διώρυγας και ήρθα δεύτερος, πίσω από ένα Γάλλο που τον έβγαλαν επίτηδες μάλλον πρώτο, για να μην υποστεί ζημιά το γόητρό τους...

Άρχισα να παρακολουθώ τα μαθήματα μέσα σε ένα απέραντο εργοστάσιο, όπου οι τεχνικοί έφτιαχναν κυριολεκτικώς τα πάντα! Κατά την διάρκεια των πέντε πρώτων μηνών εκτελούσα στο ακέραιο τις υποχρεώσεις που είχα σαν νέος μαθητευόμενος τεχνικός, και πέτυχα 100% στη δοκιμασία της χελιδονοουράς. Ήταν ένα μεταλλικό αντικείμενο σε σχήμα ουράς χελιδονιού, που έπρεπε να γίνει με τη λίμα. Όταν την είδαν οι επικεφαλής, τρελλάθηκαν! Δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι ένας νέος μαθητής είχε φτιάξει με τόσο τέλειο τρόπο εκείνο το κατασκεύασμα και ότι δεν είχε δουλέψει προηγουμένως κάπου αλλού σαν τεχνικός. Έκτοτε άρχισαν να με χρησιμοποιούν σαν φτασμένο τεχνικό και να μου αναθέτουν διάφορες δουλειές. Πρέπει να σου πω εδώ ότι τα πρώτα δύο χρόνια της τετραετούς φοίτησης οι μαθητές δεν πληρωνόντουσαν. Στα δύο τελευταία χρόνια τους έδιναν πέντε αιγυπτιακές λίρες το μήνα, οι οποίες τότε είχαν μεγαλύτερη αξία από τη χρυσή λίρα! Οι φτασμένοι τεχνικοί έπαιρναν από 12 έως και 20 λίρες το μήνα.

Κάποια μέρα θεώρησα ότι με αδικούσαν, γιατί εργαζόμουν και απέδιδα κανονικά, αλλά δεν πληρωνόμουνα καθόλου! Πήγα λοιπόν στον προϊστάμενο, Εμίρης λεγόταν, και ζήτησα χρήματα! "Δεν γίνεται, ύστερα από δύο χρόνια θα αρχίσεις να πληρώνεσαι", μου απάντησε εκείνος. Δεν το πήρα καλά και ζήτησα να με παρουσιάσει στο Γάλλο διευθυντή. Εκείνος απάντησε ότι αν κάνει εξαίρεση σε μένα, θα ξεσηκωθούν οι υπόλοιποι μαθητές. Ναι, αλλά εγώ προσφέρω, του είπα, ενώ εκείνοι κάθονται!

Κάθε δεύτερο Σάββατο μου πλήρωναν τα εισιτήρια για να επισκέπτομαι τους γονείς μου στην Ισμαηλία, που απείχε περί τα 80 χιλιόμετρα. Ένα από εκείνα τα Σάββατα ανακοίνωσα στον πατέρα μου ότι δεν θα επιστρέψω στην εταιρεία! Δεν μπορώ να δουλεύω και να μην πληρώνομαι! Κοίταξε να μου βρεις καμμιά δουλειά στις αγγλικές δυνάμεις, του είπα. Είχα τότε μόλις μπει στα 17. Ο πατέρας μου μου βρήκε δουλειά στην αγγλική αεροπορία και δούλεψα εκεί ως εφαρμοστής επί δέκα χρόνια. Το 1944 όμως, σε ηλικία δεκαεννέα χρόνων, διέκοψα γιατί με έπιασε το πατριωτικό μου και κατετάγην σαν εθελοντής στο ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό! Μετά την βασική εκπαίδευση στο στρατόπεδο Β.Π. ΕΛΛΗ, που βρισκόταν μεταξύ Ισμαηλίας και Καίρου, πήγα στη Σχολή Μηχανικών του Βασιλικού Ναυτικού που στεγαζόταν μέσα στο θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ! Από τη μέση και πίσω το θωρηκτό στέγαζε τη Σχολή Δοκίμων, και από τη μέση και μπροστά τη Σχολή Μηχανικών.

Το ΑΒΕΡΩΦ, ύστερα από ένα ταξίδι στην Ινδία, για κάποιες μετατροπές που δεν πέτυχαν, αγκυροβόλησε στο Πορτ Σάϊδ μέχρι το τέλος του πολέμου. Οι Γερμανοί το έτρεμαν, κυριολεκτικώς, γιατί το πλοίο διέθετε πολλά αντιαεροπορικά πυροβόλα! Εκεί φοίτησα και πήρα πτυχίο μηχανικού. Όταν πριν από καιρό επισκεφτήκαμε με τον σύλλογό μας το θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ στη μαρίνα του Φλοίσβου, ένας αξιωματικός ανέλαβε να μας ξεναγήσει στο πλοίο. Όταν ολοκλήρωσε την ξενάγηση, τον ρώτησα γιατί δεν μας είπε ότι στο ΑΒΕΡΩΦ λειτουργούσε Σχολή Μηχανικών και Ναυτικών Δοκίμων. Εξεπλάγη! Δεν το ήξερε! Του έδειξα το αντίγραφο του πτυχίου μου, που είχα φροντίσει να πάρω μαζί μου, και αυτός έβγαλε μια φωτοτυπία και το κράτησε για να συμπληρώνει στο εξής την ξενάγησή του μ' αυτή την άγνωστη έως τότε πληροφορία...

Οι Άγγλοι, εν τω μεταξύ, κατάφεραν να με αποσπάσουν σε δική τους υπηρεσία και μου έδωσαν μάλιστα και διπλό μισθό! Υπήρχε όμως πλέον ο φόβος να κηρυχτώ λιποτάκτης αν δεν επέστρεφα στη μονάδα μου! Το 1945 πήρα το απολυτήριό μου από το Βασιλικό Ναυτικό και γύρισα στην αγγλική Αεροπορία, όπου το 1947, σε ηλικία 22 ετών, ανέλαβα διευθυντής του Μηχανουργείου. Το 1950 τα πράγματα είχαν αρχίσει να γίνονται δύσκολα για τους Άγγλους, γιατί οι Αιγύπτιοι ζητούσαν πλέον επίμονα την απομάκρυνσή τους. Έτσι, αποφάσισα να εγκαταλείψω την αγγλική Αεροπορία και να ξεκινήσω δική μου δουλειά με τεχνικό συνεργείο που άνοιξα στην Ισμαηλία. Οι καλές σχέσεις μου με την εταιρεία της διώρυγας βοήθησαν ώστε να παίρνω δουλειές σαν εργολάβος μέχρι το 1956, οπότε η Αίγυπτος εθνικοποίησε την εταιρεία και οι Γάλλοι εγκατέλειψαν τη χώρα".

Εσείς τι κάνατε τότε;

"Το 1956 έφθασε στην Αίγυπτο η Δύναμις εκτάκτου ανάγκης των Ηνωμένων Εθνών (UNEF) για να μπει ανάμεσα στα αντιμαχόμενα στρατόπεδα των Αιγυπτίων και των Ισραηλινών και να βοηθήσει στην κατάπαυση του πυρός.  Η έδρα τους ήταν στη Γάζα. Ανάμεσά τους ήταν και ένα λόχος από τον Καναδά με την ονομασία Royal Canadian Mechanical Engineers. Εργάστηκα μαζί τους άλλα έξι χρόνια μέχρι το 1961. Προσέλαβα καμμιά 25αριά εργάτες και τεχνικούς και έφτιαχνα όλα τα μηχανολογικά των Ηνωμένων Εθνών".

Φτιάχνατε κάποια συγκεκριμένα πράγματα, είχατε κάποια εξειδίκευση;

"Όταν ήμουν στην αγγλική Αεροπορία είχα εγγραφεί σε μια σχολή, το International Correspondence School της Αγγλίας, και μάθαινα θεωρία δι' αλληλογραφίας. Δηλαδή τριγωνομετρία, μαθηματικά για την τέχνη, μεταλλουργία, όλα αυτά. Αυτή την αλληλογραφία την συνέχισα επί τρία χρόνια και έτσι κατάφερα να συμπληρώσω τις πρακτικές γνώσεις που ήδη είχα. Στη μονάδα των Ηνωμένων Εθνών έφτιαχνα γεννήτριες, αντλίες, ο,τιδήποτε υπήρχε.

Το 1961 τα πράγματα έγιναν ακόμη πιο δύσκολα. Σαν να μην έφταναν όλα τα άλλα, χάσαμε και τρεις συναδέλφους μας που δολοφονήθηκαν. Ένοιωθα πλέον ότι κινδύνευα και ο ίδιος και δεν θα μπορούσα να παραμείνω για πολύ. Είχα, εν τω μεταξύ, παντρευτεί και είχαμε αποκτήσει με την γυναίκα μου δύο παιδιά. Αποφάσια λοιπόν να κλείσω το εργοστάσιο, να τα εγκαταλείψω όλα, να πάρουμε το τομάρι μας, να μπούμε σε ένα εροπλάνο της Ολυμπιακής και να έρθουμε στην Αθήνα".

Συνεχίσατε την ίδια δουλειά και στην Ελλάδα;

"Εδώ έμπλεξα δυστυχώς στην αρχή με τα ναυτιλιακά".

Γιατί δυστυχώς;

"Με τα χρήματα που είχα καταφέρει να μεταφέρω από την Αίγυπτο, αγόρασα με άλλους δύο συνεταίρους ένα πλοίο 2.500 τόνων, το "ΚΑΠΕΤΑΝ ΒΑΓΓΕΛΗΣ", που πραγματοποιούσε ταξίδια μεταξύ Μαύρης Θάλασσας και Ερυθράς, μεταφέροντας τσιμέντα, σίδερα κ.λπ. Δούλεψε καλά στην αρχή το καραβάκι, με αποτέλεσμα να αγοράσουμε σύντομα και δεύτερο, το "ΜΕΓΙΣΤΗ", 3.600 τόνων, και στη συνέχεια ένα τρίτο, 1.400 τόνων. Δουλεύαμε καλά μέχρι το 1967 οπότε έγινε ο δεύτερος πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου. Αποτέλεσμα; Κλείνει η διώρυγα, φούντο όλα!".

Φούντο όλα; Βούλιαξαν τα πλοία σας;

"Όχι! Κόπηκαν τα φορτία και δεν μπορέσαμε να φέρουμε βόλτα τα χρέη και τις υποχρεώσεις μας. Υπήρχαν παράλληλα και κάποια προβλήματα μεταξύ των άλλων δύο συνεταίρων, με αποτέλεσμα η εταιρεία να διαλυθεί. Άνοιξα τότε ένα συνεργείο στην οδό Μυστρά και επισκεύαζα μηχανές τουριστικών σκαφών. Διαπίστωσα όμως μέσα σε ένα χρόνο ότι το μέλλον των παιδιών μου δεν ήταν και τόσο ρόδινο στην Ελλάδα. Η γυναίκα μου μάλιστα εγκυμονούσε τότε το τρίτο παιδί μας. Υπέβαλα λοιπόν μια αίτηση στην αμερικανική Πρεσβεία, μαζί με το ιστορικό και τις συστατικές επιστολές που είχα από τις εταιρείες με τις οποίες είχα μέχρι τότε συνεργαστεί. Σε δύο μήνες με ειδοποίησαν να πάω να πάρω τη βίζα και μου έδωσαν προθεσμία ένα χρόνο μέχρι να πουλήσω την επιχείρησή μου και να φύγω.

Στην Αμερική έμεινα 22 συνολικώς χρόνια. Τα πρώτα πέντε χρόνια εργάστηκα ως διευθυντής συνεργείου σε μια εταιρεία που έφτιαχνε οπτικά για τα άρματα μάχης. Περισκόπια, τηλεσκόπια, όλα αυτά".

Είσαστε πολυπράγμων δηλαδή κ. Φωκά!

(Γελάει). "Στην αρχή δεν ήξερα ακριβώς περί τίνος επρόκειτο, στη διάρκεια όμως των πέντε εκείνων ετών τα έμαθα! Μόλις ένοιωσα πως ξέρω τη δουλειά, έφυγα από την εταιρεία στην οποία εργαζόμουν και άνοιξα δικό μου εργοστάσιο. Στην περιοχή της Ν. Υόρκης υπήρχαν επτά εργοστάσια που έκαναν την ίδια δουλειά. Όλοι απαιτούσαν την μεγαλύτερη ακρίβεια στην κατασκευή των οπτικών εξαρτημάτων. Συνεργάστηκα με όλα αυτά τα εργοστάσια, αλλά αναλάμβανα μόνο τα δύσκολα! Αυτά που δεν μπορούσε να κατασκευάσει κανένας άλλος! Όταν μου έφερναν κάτι εύκολο, τους έστελνα αλλού! Πληρωνόμουνα βεβαίως καλά! Παρέδιδα τη δουλειά, και σε μία εβδομάδα ερχόταν η επιταγή! Έτσι δουλεύουν εκεί όταν καταλάβουν ότι είσαι κι' εσύ εντάξει απέναντί τους. Τους είπες ότι θα είναι έτοιμο το τηλεσκόπιο αύριο; Την άλλη μέρα έπρεπε να είναι έτοιμο! Έτυχε να δουλέψω νύχτες ολόκληρες για να είμαι συνεπής σ'αυτό! Είμαι σήμερα 85 ετών κι' αυτά που κατάλαβα ότι πρέπει να έχει κανείς για να επιτύχει στην επαγγελματική του σταδιοδρομία είναι δύο πράγματα : να είναι τίμιος και συνεπής! Η συνέπεια και η τιμιότης, σε συνδυασμό με την πείρα που είχα αποκτήσει, ήταν αυτά που με έσπρωξαν μπροστά. Οι μεγάλοι επιχειρηματίες δεν είναι βλάκες. Σε παρακολουθούν. Κράτησα το εργοστάσιο εκείνο 18 χρόνια. Δούλεψα καλά, δεν έχω παράπονο".

Όταν φύγατε από τη δουλειά εκείνη, τι κάνατε;

"Ήμουν σε ηλικία 67 ετών όταν έκλεισα το εργοστάσιο, συνταξιοδοτήθηκα και ήρθα στην Ελλάδα. Ήταν το 1992, τότε που και η κόρη μου ολοκλήρωνε τις πανεπιστημιακές της σπουδές στην Αμερική. Όταν έφτασα στην Αμερική το 1970 ήμουν 45 ετών, δεν ήμουνα μικρός!".

Υπάρχει κάτι που συνέβη κατά την διάρκεια όλων αυτών των χρόνων και ξεχωρίζει στη μνήμη σας, κάτι που θυμάστε πιο έντονα;

"Κάτι που με εξενεύρισε και με εντυπωσίασε συγχρόνως ήταν ότι ο Ιταλο-αμερικανός ιδιοκτήτης της εταιρείας, στην οποία εργάστηκα τα πέντε πρώτα χρόνια της παραμονής μου στην Αμερική, δεν σεβόταν κανέναν και τίποτε. Έβριζε και κακομεταχειριζόταν τον κόσμο που δούλευε γι' αυτόν. Δύο από αυτούς τους έθαψε κυριολεκτικώς. Ο ένας λεγόταν Ράϊσνερ, ένα πολύ καλό παιδί, μηχανολόγος ήταν. Από το πολύ βρισίδι έπαθε καρδιακή προσβολή και μεταφέρθηκε άρον άρον στο νοσοκομείο! Όταν επέστρεψε στη δουλειά, ύστερα από δύο μήνες, ήταν η σκιά του εαυτού του. Ο ιδιοκτήτης όμως συνέχιζε να τον βρίζει και να τον κακομεταχειρίζεται, με αποτέλεσμα ο άτυχος Ράϊσνερ να εγκαταλείψει τα εγκόσμια σε διάστημα ενός μηνός! Αυτά με έκαναν και μένα να φύγω από τη δούλεψή του. Όταν όμως έφυγα, ο Ιταλο-αμερικάνος έπεσε στα μαύρα πανιά, γιατί δεν υπήρχε άλλος τεχνίτης σαν και μένα να του κάνει τη δουλειά. Και ξέρεις τι έκανε; Μου πούλησε το συνεργείο του σε εξευτελιστική τιμή, μόλις 6.000 δολλάρια, με την συμφωνία να του κάνω τις δουλειές του! Δούλεψα έτσι περί τα δυόμισυ χρόνια.

Ήρθε τότε και με βρήκε ο λογιστής του και μου είπε να αρνηθώ την πρόταση που επρόκειτο να μου κάνει ο Περάζο, έτσι λεγόταν ο Ιταλο-αμερικάνος. Δεν μου αποκάλυψε όμως άλλες λεπτομέρειες, γιατί τηλεφωνούσε απ' το γραφείο. Δεν πέρασε μια ώρα και μου τηλεφώνησε ο Περάζο που ζήτησε να με δει επειγόντως. Προφασίστηκα ότι είχα δουλειά, του έκλεισα ραντεβού για την επομένη και τηλεφώνησα στο σπίτι του λογιστή του. Έμαθα τότε ότι ο Περάζο είχε ζητήσει από τον λογιστή να του πει πόσα χρήματα μου είχε δώσει κατά την διάρκεια εκείνων των δυόμισυ ετών για τις δουλειές που είχα κάνει. Όταν ο λογιστής του είπε ότι μου είχε δώσει 200.000 δολλάρια, ο Περάζο λίγο έλειψε να πάθει συγκοπή! Σκέφτηκε λοιπόν να μου προτείνει να γίνουμε συνέταιροι, για να μην κερδίζω τα χρήματα αυτά μόνος μου! Όταν την επομένη μου έκανε την πρόταση αυτή ο Περάζο, αρνήθηκα, εξηγώντας του ότι εκτός από τις δικές του δουλειές είχα άλλους επτά πελάτες. Αν συνεταιριζόμουν μαζί του θα τους έχανα, γιατί δεν θα ήθελαν βέβαια να δίνω δουλειά στον ανταγωνιστή τους!".

Όλα λοιπόν σας πήγαν δεξιά όσο μείνατε και εργαστήκατε στην Αμερική.

"Ναι, δεν έχω κανένα παράπονο. Ήμουν βέβαια κι' εγώ συνεπής στις υποχρεώσεις μου. Πλήρωνα πάντοτε κανονικά τους προμηθευτές μου και απολάμβανα την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη τους. Όταν λοιπόν κάποτε χρειάστηκε να αγοράσω μια ποσότητα αλουμινίου και ανοξείδωτου μετάλλου από έναν προμηθευτή, με τον οποίον δεν είχαμε συνεργαστεί ποτέ στο παρελθόν, εκείνος ζήτησε πληροφορίες για το άτομό μου από άλλους προμηθευτές. Μόλις του είπαν περί τίνος επρόκειτο, μου έστειλε αμέσως αυτά που του ζήτησα! Το μόνο πρόβλημά μου στην Αμερική ήταν μια έντονη αλλεργία που είχα στο υγρό περιβάλλον, με αποτέλεσμα να αποκτήσω αλλεργικό άσθμα. Ο γιατρός μου, ελληνικής καταγωγής, Μιχάλης Λεμονίδης λεγόταν, μου είπε ότι αν δεν έφευγα από την Αμερική η πάθησή μου θα εξελισσόταν και θα αντιμετώπιζα μεγάλα προβλήματα στο μέλλον. Μου συνέστησε δε να επιστρέψω στην Ελλάδα. Τον άκουσα και έφυγα γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο, αλλοιώς θα ήμουν ακόμη στην Αμερική! Όταν γύρισα στην Ελλάδα, η αλλεργία και το άσθμα με άφησαν!".

Πείτε μου τώρα. Πώς ξεκινήσατε να κατασκευάζετε αυτούς τους εκπληκτικούς μικροσκοπικούς κινητήρες, οι οποίοι μάλιστα δουλεύουν; Ήταν το χόμπυ σας;

"Όσο δούλευα με τους Γάλλους στην Αίγυπτο, οι επικεφαλής μηχανικοί, με τους οποίους συζητούσα, μου έλεγαν ότι πολλοί άνθρωποι οι οποίοι δούλευαν στην εταιρεία και ήταν υγιείς μέχρι την ημέρα της συνταξιοδότησής τους, ύστερα από πέντε το πολύ χρόνια μαράζωναν, έχαναν το ενδιαφέρον τους για τη ζωή και πέθαιναν! Τι έκανε λοιπόν η εταιρεία; Προσέλαβε δύο καθηγητές του Πανεπιστημίου των Παρισίων και τους ανέθεσε να ερευνήσουν τα αίτια αυτής της ξαφνικής απώλειας διάθεσης για ζωή αυτών που έβγαιναν στη σύνταξη. Η απάντηση ήταν ότι οι άνθρωποι χάνουν το ενδιαφέρον τους για την ζωή και πεθαίνουν, γιατί εκεί που δούλευαν από το πρωί μέχρι το βράδυ, ξαφνικά, όταν συνταξιοδοτηθούν, σταματούν και δεν κάνουν τίποτε! Συνέστησαν λοιπόν στους εργαζομένους να φροντίσουν να ασχολούνται και με κάτι άλλο, εκτός από την εργασία τους, ώστε να συνεχίσουν να ασχολούνται μ' αυτό όταν αποσυρθούν. Σου αρέσει π.χ. η γη; Καλλιέργησε τον κήπο και φύτευε λουλούδια! Σου αρέσουν τα ξύλα; Πάρε ένα μηχάνημα να φτιάχνεις καρεκλάκια!

Εγώ λοιπόν που είχα καταντήσει να γίνω workaholic (εξαρτημένος από την δουλειά), και δούλευα δώδεκα ώρες την ημέρα, δεν φανταζόμουν ότι ήταν δυνατόν μια μέρα να σταματήσω εντελώς να εργάζομαι και να μην κάνω τίποτε! Ήμουν βέβαιος ότι θα πεθάνω! Ετοίμασα λοιπόν το πλήρες συνεργείο μου, που το έχω στο υπόγειο αυτού του σπιτιού, ένα χώρο μόλις 6 τετραγωνικών μέτρων, κι' εκεί περνάω τις ώρες μου κατασκευάζοντας τις μηχανές που βλέπεις! Είναι ο παράδεισός μου και κανείς δεν μπορεί να με ενοχλήσει εκεί, γιατί έχω στήσει το εργαστήριο αυτό με τέτοιο τρόπο ώστε να χωράω μόνο εγώ μέσα σ'αυτό! Έχω τόρνο, φρέζα, γρανάζια, διαιρέτες και όλα τα εργαλεία και εξαρτήματα που είναι απαραίτητα για την κατασκευή αυτών των κινητήρων. Μηχανές ήξερα να κατασκευάζω, μηχανές μινιατούρες φτιάχνω και τώρα για να περνάω την ώρα μου! Βλέπεις την θεωρία τη γνώριζα και ήταν εύκολο για μένα. Ήξερα πώς κατασκευάζονται ένας εκκεντροφόρος, τα κυλινδροπίστονα, τα μπουζί, οι πλατίνες...".

Υπάρχουν άλλοι κατασκευαστές μικροσκοπικών κινητήρων ή είστε ο μοναδικός;

"Υπάρχουν και άλλοι. Δεν είμαι ο μόνος! Ξέρω ότι σε κάθε πόλη σχεδόν της Αγγλίας υπάρχουν λέσχες όπου τα μέλη τους ασχολούνται με το model engineering. Πραγματοποιούνται μάλιστα κάθε τόσο και διαγωνισμοί όπου διακρίνονται και βραβεύονται οι καλύτεροι. Οι Άγγλοι είναι καλοί τεχνίτες. Έκανα δέκα χρόνια μαζί τους και εκεί έμαθα να δουλεύω με το δικό τους σύστημα. Βλέπεις, κατά την διάρκεια του πολέμου, αλλά και μετά, δεν υπήρχαν ανταλλακτικά. Έπρεπε να τα κατασκευάζουμε όλα με τα χέρια μας! Σήμερα κανείς δεν κάθεται να κατασκευάσει έναν άξονα, έναν εκκεντροφόρο, ένα ψεκαστήρα για ντηζελομηχανή. Πετάνε το χαλασμένο εξάρτημα και αγοράζουν καινούργιο! Αυτός είναι ο μηχανικός σήμερα!

Οι μινιατούρες που έχετε φτιάξει μέχρι σήμερα είναι απομιμήσεις γνωστών κινητήρων;

"Δύο από αυτές τις κατασκεύασα βάσει σχεδίων που αγόρασα στην Αγγλία. Τις περισσότερες όμως τις κατασκεύασα με δικά μου σχέδια. Από την αρχή μέχρι το τέλος! Παίρνω ένα κομμάτι ακατέργαστο μέταλλο και βγάζω μια μηχανή! Έχω κατασκευάσει ατμομηχανές, βενζινομηχανές και ντηζελομηχανές. Όλα τα εξαρτήματα τα φτιάχνω μόνος μου. Θα σου δείξω εκκεντροφόρο ο οποίος είναι πολύ δύσκολο να κατασκευαστεί, γιατί ανοίγουν οι βαλβίδες μ' αυτόν. Θα σου δείξω τις βαλβίδες και δεν θα το πιστεύεις! Θα τις δεις καλά μόνο με μεγεθυντικό φακό!".

Ασχολείστε ακόμη με την κατασκευή μικροσκοπικών κινητήρων;

"Βεβαίως! Χρησιμοποιώ όμως πια γυαλιά πρεσβυωπίας, γιατί ως γνωστόν το γήρας ου γαρ έρχεται μόνο! Πολλές φορές χρησιμοποιώ και μεγεθυντικό φακό, όταν το εξάρτημα που κατασκευάζω είναι πολύ μικρό!".

Κάποιος μου είπε ότι ήσασταν και θαλασσόλυκος. Αληθεύει;

"Ήμουνα, ναι! Τώρα όμως δεν μπορώ πια τις πολλές ταλαιπωρίες! Θα σου πω δύο σύντομες ιστορίες. Λίγο πριν φύγω για την Αμερική, είχα πάει με ένα σκάφος και τον συγχωρεμένο φίλο μου τον Κατσάρη και τον Γιώργη τον Μινιώτη στον Πόρο. Στον γυρισμό βάλαμε ρότα για την Ανάβυσσο. Οι ακτές της Αττικής, παρ' όλο που ο ουρανός ήταν συνεφιασμένος, φαινόντουσαν καθαρά και ο στόχος ήταν ορατός. Μετά από λίγη όμως ώρα ο ουρανός βάρυνε πολύ και άρχισε να βρέχει. Χάθηκαν όλα, μαζί και ο ορίζοντας και οι ακτές της Αττικής! Ο φίλος μου ο Κατσάρης δεν είχε ο αθεόφοβος πυξίδα στο σκάφος του! Πανικοβλήθηκαν λοιπόν και άρχισαν να φωνάζουν, θα χαθούμε, θα βρεθούμε στη Λιβύη και άλλα τέτοια αστεία. Τους καθησύχασα και τους είπα ότι κάτι έχω στο μυαλό μου. Πήρα λοιπόν μια σιδερόλαμα απ' το βαλιτσάκι με τα εργαλεία, στο ένα άκρο της τύλιξα ένα κομμάτι καλώδιο, σαν πηνίο, το βραχυκύκλωσα στη μπατταρία, μαγνήτισα δηλαδή το ένα άκρο αυτής της λάμας, και την κρέμασα από το κέντρο της με μια κλωστή. Το μαγνητισμένο άκρο της λάμας έδειξε τον βορρά και δεν δυσκολευτήκαμε βέβαια να υπολογίσουμε την πορεία μας και να πέσουμε πάνω ακριβώς στην Ανάβυσσο!

Μου δώσατε ιδέα!

Θα σου διηγηθώ άλλη μια σύντομη ιστορία. Μόλις πρωτοπήγα στην Αμερική, πήρα μια μέρα την οικογένεια βαρκάδα, με ένα σκάφος που είχα αγοράσει εκείνη την εποχή, και τους πήγα για μπάνιο σε μια περιοχή που λεγόταν Bayville. Όταν πλησίασαμε και έκοψα τις στροφές της μηχανής, παρατήρησα ότι η βάρκα έστριβε ανάποδα από εκεί που έστριβε το τιμόνι! Άνοιξα την καταπακτή και είδα ότι όλα ήταν εντάξει. Δεν είχε λυθεί κάτι από το σύστημα διεύθυνσης. Καλοκαίρι ήταν, βούτηξα λοιπόν με το μαγιώ στη θάλασσα και διαπίστωσα ότι είχε σπάσει ο άξονας του τιμονιού και δεν είχα πηδάλιο! Πώς θα μπορούσα να επιστρέψω και να περάσω το Hell's gate (πόρτα της κολάσεως) χωρίς πηδάλιο; Hell's gate ονόμαζαν οι Αμερικάνοι το στενό πέρασμα ανάμεσα σε δύο γέφυρες όπου τα θαλάσσια ρεύματα ήταν πολύ ισχυρά. Είχαν μάλιστα βυθιστεί αρκετά σκάφη παλαιότερα σ' εκείνο το σημείο! Ένας Αμερικάνος που ήταν εκεί μου είπε να καλέσω την Ακτοφυλακή να με βοηθήσει. Απέρριψα αμέσως την πρόταση και του απάντησα ότι αν το έκανα αυτό θα ήταν σαν να βγάζω τα μάτια μου με τα ίδια μου τα χέρια, γιατί θα με άρχιζαν στα πώς, τι και γιατί! Η Αμερικανική Ακτοφυλακή δεν τα συγχωρεί αυτά!

Έστιψα λοιπόν το μυαλό μου και τί έκανα; Αφού θέλεις να βοηθήσεις, είπα στον Αμερικάνο, μπορείς να κάνεις κάτι. Έχεις ένα κουβά; Έχω, μου απάντησε εκείνος, αλλά τι θα τον κάνεις; Θα δεις, του είπα, και αφού πήρα τον κουβά τον έδεσα σταυρωτά και τον κρέμασα από το κέντρο του. Είχα μαζί μου καμμιά τριανταριά μέτρα σχοινί και έδεσα την μία άκρη του στο κέντρο του σταυρού που σχημάτιζε το σχοινί με το οποίο είχα δέσει τον κουβά. Στη συνέχεια πέταξα τον κουβά στη θάλασσα πίσω απ' το σκάφος και κράτησα την άλλη άκρη του σχοινιού κοντά στην παπαδιά. Όταν έπαιρνα το σχοινί στην μία άκρη της πρύμνης, το σκάφος έστριβε δεξιά! Όταν έπαιρνα το σχοινί στην άλλη άκρη, το σκάφος έστριβε αριστερά! Όταν το σχοινί (ο κουβάς δηλαδή) ήταν στη μέση της πρύμνης,  το σκάφος πήγαινε ίσια! Έτσι καταφέραμε να επιστρέψουμε σώοι και ασφαλείς στη βάση μας!".

Θα ανεβάσω αυτή την συνέντευξή σας στο internet.

Να είσαι καλά Σήφη, με τιμάς, αλλά δεν θα την διαβάσω! Δεν έχω καμμία σχέση και ούτε θέλω να έχω μ' αυτόν τον διάολο! Άσε που, μεταξύ μας, δεν μου αρέσει να μιλάνε για μένα και, μολονότι σ' ευχαριστώ για την τιμή που μου κάνεις, έρχομαι συγχρόνως σε άσχημη θέση γιατί δεν μ' αρέσει να με κολακεύουν, ούτε να περιαυτολογώ...

Δεν κατάφερα να ψελλίσω ούτε λέξη. Δεν προσπάθησα καν να τον μεταπείσω. Έφυγα απ' το διαμέρισμά του πραγματικά εντυπωσιασμένος από τον άνθρωπο και μηχανικό Μιχάλη Φωκά. Έναν άνθρωπο και μηχανικό ο οποίος, αντί να συχνάζει στο καφενείο ή να παίζει με τις χάντρες του κομπολογιού του καθισμένος μπροστά στο χαζοκούτι της τηλεόρασης, κλείνεται στο εργαστήριό του, τον δικό του παράδεισο, και κατασκευάζει με τα χέρια του μικροσκοπικούς κινητήρες εσωτερικής καύσης και τους θέτει σε λειτουργία!

Το μόνο που άθελά μου σκεφτόμουν, καθώς κατέβαινα τις σκάλες, ήταν η παραίνεση που θα έκανε χλευαστικά ο Ευάγγελος Λεμπέσης, αν ζούσε σήμερα και είχε γνωρίσει τον μαστρο Μιχάλη Φωκά : Κάντε τόπο στους βλάκες, τους κίναιδους και τους σκυφτούς, να μας κυβερνήσουν, να μας διασκεδάσουν, να μας ενημερώσουν, και κλείστε τον Φωκά στην απομόνωση, αν δεν μπορείτε να τον στείλετε μετανάστη στην Αμερική...