Rib and Sea

Κείμενο και φωτογραφίες : Ισίδωρος Στεφάνου.

Η άγκυρα είναι το πλέον απαραίτητο εφόδιο στον εξοπλισμό οποιουδήποτε πλεούμενου, ανεξαρτήτως τύπου, μήκους και χρήσης. Χωρίς αμφιβολία οι πρώτες άγκυρες που χρησιμοποιήθηκαν ήταν μεγάλες πέτρες δεμένες σε ένα σχοινί που κατέβαινε από την πλευρά του πλοίου. Αυτός ο τύπος άγκυρας κρατούσε το σκάφος μόνο με το βάρος της. Περίπου το 2000 πΧ. οι ναυτικοί τών Ινδιών σχεδίασαν άγκυρες που μπορούσαν να κρατούν στο βυθό λόγω τού σχήματός τους και όχι μόνο με το βάρος τους. Αυτοί οι ναυτικοί κατασκεύασαν μεγάλα αγκίστρια με μία περόνη.

Γύρω στο 600 π.Χ. οι Έλληνες πρόσθεσαν μία δεύτερη περόνη ή νύχι και επιπλέον μία κάθετη ράβδο στην κορυφή της άγκυρας, διευκολύνοντας τα νύχια να εισχωρούν στο βυθό. Αυτός ήταν ο τύπος τής άγκυρας που χρησιμοποίησαν τα πλοία τού Οδυσσέα, αργότερα τού Κολόμβου και πολλά πλοία τών τελευταίων ετών. Με την πάροδο τών χρόνων οι άγκυρες εξελίχθηκαν έτσι ώστε η δύναμη κράτησής τους στο βυθό να οφείλεται περισσότερο στο σχήμα τους από ό,τι στο βάρος τους.

Τύποι αγκυρών.

Οι άγκυρες χωρίζονται σε 5 βασικούς τύπους :

α) Ένστυπη ή άγκυρα τού αγγλικού ναυαρχείου.
β) Άστυπες άγκυρες.
γ) Άγκυρες μικρού βάρους.
δ) Μυκητοειδής άγκυρα.
ε) Πλωτές άγκυρες.

Α) Η ένστυπος άγκυρα ή άγκυρα τού αγγλικού ναυαρχείου έχει δύο βραχίονες όπου προσαρτώνται τα νύχια. Χαρακτηριστικό της είναι ο στύπος, στο πάνω μέρος της ατράκτου, που είναι μακρύτερος και βαρύτερος από τούς βραχίονες. Λόγω τής γωνιακής τοποθέτησης τού στύπου, όταν η άγκυρα κτυπήσει στο βυθό, αυτός θα έλθει σε οριζόντια θέση με αποτέλεσμα να αναγκαστεί ο κατώτερος βραχίονας να εισχωρήσει βαθιά στο βυθό .Ο στύπος μπορεί να είναι κινητός για την ευκολότερη αποθήκευση τής άγκυρας.

Η άγκυρα αυτή χρησιμοποιήθηκε πάρα πολύ στα μεγάλα πλοία, αλλά εγκαταλείφθηκε λόγω της δύσκολης στοιβασιάς της, σε σχέση με τις καινούριες. Είναι πολύ διαδεδομένη σε μικρά καΐκια λόγω τών πολύ καλών χαρακτηριστικών κρατήσεως στο βυθό.

Β) Άστυπες άγκυρες ονομάζονται όλες οι σύγχρονες άγκυρες που δεν έχουν στύπο. Το μεγάλο τους πλεονέκτημα ότι είναι εύκολες στο χειρισμό και τη στοιβασία τους σε πλαϊνά όκια σε μεγάλα σκάφη. Τα νύχια τους έχουν αρκετό πλάτος και στη βάση τους έχουν χυτευθεί προεξέχουσες παλάμες που βοηθούν το πιάσιμο τής άγκυρας στο βυθό. Όταν δηλαδή η άγκυρα σύρεται στο βυθό οι παλάμες αναγκάζουν τους βραχίονες να στραφούν και τα νύχια να εισχωρήσουν στο βυθό. Μειονέκτημα τής άγκυρας χωρίς στύπο είναι η αστάθεια της, ακριβώς επειδή δεν έχει στύπο. Αν συρθεί με αρκετή δύναμη μπορεί να μπατάρει και στη συνέχεια τα νύχια να μη μπορούν να ξαναπιάσουν στο βυθό, έτσι η μόνη δύναμη κράτησης που θα προσφέρει θα οφείλεται στο βάρος της και μόνο. Το ποιο συνηθισμένο είδος άστυπων αγκυρών είναι οι τύπου Hall. Eίναι βαριές άστυπες άγκυρες, που χρησιμοποιούνται κυρίως από μεγάλα πλοία. Πιάνει δύσκολα και η ασφάλεια που παρέχει, οφείλεται στο βάρος της και όχι στα νύχια της.

Γ) Οι άγκυρες μικρού βάρους είναι πολλών ειδών  με στύπο σταθεροποίησης χαμηλά στον αγκώνα και βραχίονες που στρέφουν, ή χωρίς στύπο με σταθερά νύχια. Η δύναμη κράτησης εξασφαλίζεται από τη βαθειά διείσδυσή της στο βυθό παρά από το βάρος της. Είναι γνωστές περισσότερο από το όνομα του κατασκευαστή της άγκυρας Danforth. Είναι πολύ διαδεδομένες σε κότερα και θαλαμηγούς, όπου στοιβάζονται κατάπλωρα στη δελφινιέρα. Τα πλατιά της πτερύγια κρατούν πολύ καλά στη λάσπη και την άμμο ενώ υστερούν στούς βραχώδεις βυθούς. Μειονέκτημά της είναι τα κινητά πτερύγια, τα οποία αν δεν ανοίξουν για να χωθούν στο έδαφος, θα κρατάει το σκάφος μόνο με το βάρος της. Η στοιβασία της είναι εύκολη επειδή ο στύπος βρίσκεται χαμηλά.

Hook -Delta - CQR. Υπάρχουν πολλές παραλλαγές με μία ομοιότητα το μονό νύχι που πιάνει όπως και να γυρίσει το σκάφος. Είναι εξίσου διαδεδομένες με τιςDanforth σε κότερα και θαλαμηγούς, πιάνουν γρήγορα και πολύ καλά. Στοιβάζονται κατάπλωρα στη δελφινιερα τού σκάφους .

Bruce. Διαθέτουν ένα μονό άγκιστρο και δύο βοηθητικά, λίγο πίσω και δεξιά, αριστερά τού μονού. Είναι μονοκόμματη χωρίς κινητά μέρη. Υπάρχει σε διάφορα μεγέθη και πιάνει σε άμμο και λάσπη καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο τύπο άγκυρας. Μειονέκτημά τους ο όγκος, και όχι το βάρος τους γιατί είναι ελαφρύτερες από αντίστοιχους τύπους αγκυρών, επειδή κρατούν αποκλειστικά λόγω σχήματος.

 
Τέλος, υπάρχουν τα κλασικά τεσσαροχάλια με μοναδικό πλεονέκτημα τη χαμηλή τιμή αγοράς. Υπάρχουν και τα σπαστά τύπου ομπρέλας, για βοηθητική κυρίως χρήση, και τεσσαροχάλια με λεπτά νύχια για φουντάρισμα σε πολύ βαθειά νερά. Έτσι, όταν μπλέξουν, τραβώντας τες στραβώνει το νύχι που έχει σκαλώσει και τις βιράρουμε στην επιφάνεια. Χρησιμοποιούνται από ψαράδες βαθειάς καθετής.

Δ) Η μυκητοειδής άγκυρα, όπως μαρτυράει το όνομα της, έχει σχήμα μανιταριού και χρησιμοποιείται μονό για ναύδετα (ρεμέτζα). Η πιο φθηνή λύση για ασφαλές ρεμέτζο είναι τα τσιμεντένια μπλόκια που είναι εξ ίσου αποδοτικά.

Ε) Πλωτές άγκυρες κατασκευάζονται από ανθεκτικό μουσαμά και χρησιμεύουν κυρίως όταν το σκάφος μείνει ακυβέρνητο. Και βέβαια, σε μια τέτοια περίπτωση, η χρήση τής πλωτής άγκυρας είναι το μόνο εφόδιο που έχει στα χέρια του ο κυβερνήτης, ειδικά μάλιστα όταν έχει κακό καιρό. Ας τα δούμε όμως αναλυτικά. Όταν ένα σκάφος μένει ακυβέρνητο από κάποια αιτία, πρώτη συνέπεια είναι να γυρίσει σε μια από τις δύο πλευρές πάνω στον καιρό.
Σε μια τέτοια κατάσταση, αν ο καιρός είναι κακός και ο κυματισμός μεγάλος, τότε τα κύματα όπως θα έρχονται από την μπάντα, εκτός από το ενοχλητικό μπότζι είναι πολύ εύκολο να γεμίσουν την κουβέρτα, ειδικά σε σκάφη με χαμηλά έξαλα, όπως τα φουσκωτά και οι ψαρόβαρκες. Επίσης, υπάρχει και ο συνεχής κίνδυνος για ζημιές, με πρώτη και σοβαρή τη βλάβη στα ηλεκτρικά.

Είναι προφανές λοιπόν, πως μοναδικός τρόπος για να ξεφύγουμε από τέτοιες επικίνδυνες καταστάσεις, είναι να γυρίσουμε το σκάφος στον καιρό, να στρέψουμε δηλαδή την πλώρη πάνω στον καιρό. Η πλωτή άγκυρα είναι το καταλληλότερο εξάρτημα γι' αυτό, και εμποδίζει το σκάφος να παρασυρθεί πολύ από το αρχικό στίγμα. Για να τη χρησιμοποιήσουμε, δένουμε ένα χοντρό σχοινί, π.χ. αγκυρόσχοινο, στη θηλιά τού μεγάλου ανοίγματος και ένα πιο λεπτό στην άλλη, αυτή τού μικρού ανοίγματος. Αφήνουμε αρκετό σχοινί - και από τα δύο - λάσκο και αμολάμε την άγκυρα στη θάλασσα. Δένουμε τις άκρες σε σίγουρα μέρη στο σκάφος, ενώ αφήνουμε αρκετά μπόσικο το λεπτό σχοινί. Λειτουργικά, το νερό μπαίνει από το μεγάλο άνοιγμα και βγαίνει από το μικρό. Έτσι ο περιορισμός τού όγκου ροής και η καθυστέρησή του, λόγω τής μειούμενης διαμέτρου, μειώνει κατά πολύ τον ξεπεσμό τού σκάφους και στρέφει την πλώρη του στον καιρό.

 
Για να μαζέψουμε την πλωτή άγκυρα, ή άγκυρα αφρού, τραβάμε το λεπτό σχοινί που μαζεύει πρώτα το μικρό άνοιγμα, ώστε να αναστραφεί και να αδειάσει το χωνί από το νερό και έτσι τη φέρνουμε εύκολα πάνω στο σκάφος. Είναι προφανές πως η πλωτή άγκυρα δεν είναι μόνο εργαλείο ανάγκης. Θα σάς χρησιμεύσει, όταν θέλετε να ψαρέψετε τσαπαρί, θράψαλα ή ό,τι έχετε κατά νου. 

Αγκυροβολία.

Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν καταλήγουμε ότι σε ένα φουσκωτό ή άλλο μικρό σκάφος η ιδανικότερη άγκυρα είναι η τύπου Bruce που κρατάει καλά σε όλους τούς βυθούς και δεν έχει κινητά μέρη. Ως προς την ικανότητα να κρατούν την άγκυρα, τα είδη βυθών διαβαθμίζονται από τον καλύτερο προς το χειρότερο ως εξής:

- Λασπώδης
- Πέτρες με λάσπη.
- Βότσαλα.
- Αμμώδης.
- Βραχώδης.
- Φυκιάδα.

Φυσικά, όσο καλή και αν είναι μία άγκυρα, δεν θα μπορέσει να κρατήσει το σκάφος αν δεν χρησιμοποιηθεί σωστά. Το πιο βασικό από όλα είναι η χρήση αλυσσίδας σε όλο το έκταμα τού αγκυροβολίου μας. Επειδή αυτό δεν είναι δυνατό σε σκάφη μέχρι 6 μέτρα, λόγω τού βάρους τής αλυσίδας και τής μη ύπαρξης εργάτη για το βιράρισμα τής άγκυρας, καλό θα είνα να χρησιμοποιείται αρκετή αλυσσίδα και αγκυρόσχοινο, οπωσδήποτε βυθιζόμενο και καλής ποιότητας. Ένας παλιός εμπειρικός κανόνας λέει : αλυσσίδα όσο το μήκος τού σκάφους και έκταμα αγκυροβολίου 3-5 φορές περισσότερες από το βάθος που βρίσκεται η άγκυρα. Επειδή, όπως είπαμε, οι άγκυρες κρατούν λόγω σχήματος και όχι λόγω βάρους, θα πρέπει η δύναμη που ασκείται στην άτρακτο τής άγκυρας να είναι όσο το δυνατόν παράλληλη με το βυθό για να δουλέψει σωστά η άγκυρα.

 
Μία άγκυρα δεμένη μόνο με σχοινί, ή ελάχιστη και λεπτή αλυσίδα, δεν προσφέρει απολύτως τίποτα, παρά μόνο όσο κρατάει το βάρος της. Αυτό γιατί η δύναμη που ασκεί το σκάφος στην άγκυρα μεταφέρεται κάθετα προς το βυθό και δεν την αφήνει να χωθεί και να προσφέρει το κράτημα που πρέπει, με αποτέλεσμα το σκάφος να ξεσέρνει από το αρχικό σημείο αγκυροβολίας. Ένας τρόπος για να κάνουμε πιο αποτελεσματικό το έκταμά μας είναι να δέσουμε ένα βάρος 1-2 kg ή μία μικρή άγκυρα στο αγκυρόσχοινό μας, για να τού προσθέσει βάρος και να κρατήσει το τμήμα μεταξύ άγκυρας και βαρυδίου όσο γίνεται υπό μικρότερη γωνία προς το βυθό. Έτσι η δύναμη που ασκεί το σκάφος στο έκταμα να είναι όσο το δυνατόν πιο παράλληλη με το βυθό. Αυτός ο τρόπος καλό είναι να χρησιμοποιείται όταν φουντάρουμε για διανυκτέρευση σε κόλπους όπου μπορεί το βράδυ να γυρίσει ο αέρας και να μας ξεσύρει.

Η αλυσίδα συνδέεται στο άνω τμήμα τής ατράκτου τής άγκυρας με ναυτικό κλειδί και στρεπτήρα. Ο στρεπτήρας βοηθάει στο να μη μεταφέρονται οι βερίνες (συστροφές) τού αγκυρόσχοινου ή τής καδένας στην άγκυρα με αποτέλεσμα να την μπατάρουν και να μην μπορεί να χωθεί στο βυθό. Το ναυτικό κλειδί αν είναι ανοξείδωτο θα πρέπει να ασφαλίζεται με κάποιο τρόπο για να μη χάσουμε την άγκυρά μας στην περίπτωση που τυχαία λυθεί και μείνει το σκάφος χωρίς αγκυροβόλιο. Το ίδιο ισχύει και για τους στρεπτήρες .

Το αγκυρόσχοινο θα πρέπει να είναι οπωσδήποτε βυθιζόμενο, για τους εξής λόγους :

 
α) Να βοηθάει όσο το δυνατόν την άγκυρα με το να ασκεί δύναμη έλξης παράλληλα με τον βυθό, και β) όταν φουντάρουμε σε ρηχά νερά αυτό να μην επιπλέει στην επιφάνεια και να κινδυνεύει να μπλεχτεί στην προπέλλα διερχόμενου σκάφους με δυσάρεστες συνέπειες και για τα δύο σκάφη. Επίσης θα πρέπει να είναι αναλόγου πάχους και αντοχής για τις δυνάμεις που θα ασκηθούν. Δένεται στο άκρο της αλυσσίδας με κρίκο, κάνοντας κρικόδεσμο ή γάσα και ασφαλίζοντας το ελεύθερο άκρο του. Έχοντας λοιπόν σωστή άγκυρα - αλυσσίδα σχοινί και σωστά τακτοποιημένα στο στρίτσο φθάνουμε στο σημείο που θέλουμε να αγκυροβολήσουμε.

 
Πρώτος παράγοντας που θα εξετάσουμε είναι το βάθος που θα αγκυροβολήσουμε, γιατί από αυτό θα εξαρτηθεί το ποσό έκταμα θα αφήσουμε μέχρι να έλθει το σκάφος στην τελική του θέση. Φυσικά δεν πετάμε στη θάλασσα την άγκυρα, την καδένα και το αγκυροσχοινο κουβάρι στη θάλασσα γιατί φυσικά δεν πρόκειται να κρατηθεί σωστά το σκάφος. Πάντα φουντάρουμε κόντρα στον αέρα (σοφράνο), προχωρώντας αργά το σκάφος και κάνουμε κράτει στο σημείο που θα πέσει η άγκυρα. Μόλις το σκάφος αρχίσει να παρασύρεται από τον αέρα, φουντάρουμε την άγκυρα μέχρι να πατώσει. Ύστερα, βοηθάμε με λίγο ανάποδα στη μηχανή την κίνηση τού σκάφους απλώνοντας το έκταμα αγκυρόσχοινου-καδένας όσο γίνεται καλύτερα. Όταν έχουμε αφήσει περίπου στα 2/3 του εκτάματος κοντράρουμε λίγο για να βοηθήσουμε την άγκυρα να χωθεί στο βυθό. Μόλις βεβαιωθούμε ότι έπιασε αφήνουμε λίγο ακόμα σχοινί και δένουμε σε σταθερό σημείο τού σκάφους.

 
Το ίδιο κάνουμε και όταν δένουμε σε ντόκο φουντάροντας την άγκυρα συνήθως πρύμα. Υπολογίζουμε την απόσταση τού σκάφους από το ντόκο, δηλαδή το σημείο που θα φουντάρουμε την άγκυρα, έτσι ώστε όταν το σκάφος έλθει κοντά στο ντοκο να έχει πιάσει η άγκυρα και να έχουμε αφήσει και έκταμα ανάλογο τού βάθους που βρίσκεται η άγκυρα.
Αυτά όμως μαθαίνονται καλύτερα στην πράξη παρά διαβάζοντας τα από μία κόλλα χαρτί, γιατί οι παράγοντες που παίζουν ρόλο εκτός από το βάθος είναι η ποιότητα τού βυθού, η διεύθυνση του ανέμου, η διεύθυνση τών ρευμάτων και ο διαθέσιμος χώρος που υπάρχει.

 
Αν υπάρχουν και άλλα σκάφη στο ντόκο, προσέχουμε όταν ρίχνουμε την άγκυρά μας να μη σταυρώσουμε άλλα αγκυροβολια δημιουργώντας πρόβλημα στους άλλους οι οποίοι μπορεί να θέλουν να φύγουν νωρίτερα από εμάς. Την ευθύνη την έχει πάντα το σκάφος που φουντάρει τελευταίο. Τα μεγάλα σκάφη με εργάτη άγκυρας, στο λιμάνι φουντάρουν πάντα με την πλωριά άγκυρα και δένουν πρυμάτσα. Τα φουσκωτά ή τα μικρότερα σκάφη βολεύει καλύτερα να δένουν με την πλώρη για ευκολότερη είσοδο-έξοδο και να φουντάρουν την άγκυρα από την πρύμη. Γι' αυτό είναι πολύ βολικό η άγκυρα να βρίσκεται σε στρίτσο πρύμα ή αν δεν υπάρχει σε ένα δοχείο κοντά στον κυβερνήτη.

 
Σε περίπτωση φουνταρίσματος τής άγκυρας σε μεσοπέλαγη ξέρα, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Συνήθως η ταχύτητα τών ρευμάτων λόγω της ιδιομορφίας του βυθού (ξέρα) στο σημείο εκείνο είναι πολύ μεγάλη εξαιτίας του φαινομένου Bernouli. Συχνά η διεύθυνση τού ρεύματος είναι αντίθετη με τον αέρα που πνέει στην επιφάνεια και δυνατότερη από αυτό. Αν φουντάρουμε το σκάφος κόντρα στη διεύθυνση του ανέμου μετά από λίγο θα δούμε ότι εξαιτίας του ρεύματος το σκάφος γύρισε την πρύμη στον άνεμο, γιατί η δύναμη του ρεύματος υπερνικά τη δύναμη του ανέμου. Αν έχουμε σκαλώσει την άγκυρα με τον αέρα κόντρα στο σκάφος, θα γυρίσει προς τη διεύθυνση του ρεύματος και η άγκυρα θα ξεπιάσει.

Φουντάροντας σε άγνωστα νερά, και συνήθως σε βραχώδη βυθό, ίσως βρεθούμε στη δυσάρεστη θέση να σκαλώσει η άγκυρα τη στιγμή που θα τη βιράρουμε για να φύγουμε. Υπάρχουν ορισμένες μέθοδοι που μπορούν, μέχρις ενός σημείου, να αποτρέψουν το σκάλωμα. Το πιο απλό είναι να δέσουμε την αλυσίδα όχι στο πάνω μέρος της ατράκτου αλλά στο κάτω, και στη συνέχεια με ένα λεπτό σχοινάκι να δέσουμε το πάνω μέρος τής άγκυρας με την αλυσσίδα. Έτσι λειτουργεί κανονικά στο αγκυροβόλιο και όταν σκαλώσει οδηγούμε το σκάφος στην αντίθετη κατεύθυνση και ασκώντας μεγάλη δύναμη σπάει το βοηθητικό σχοινάκι και βιράρουμε την άγκυρα ανάποδα και ξεσκαλώνει. Αυτό βέβαια στην εφαρμογή μόνο σε μικρές άγκυρες και σκάφη. Στα μεγάλα πλοία ή σκάφη ο σωστός τρόπος είναι να δεθεί στο κάτω μέρος της άγκυρας λεπτό σχοινί όσο είναι το βάθος τού σημείου αγκυροβολίας και στην άκρη του ένα τσαμαδουράκι. Έτσι, όταν σκαλώσει, τη βιράρουμε πάλι με το βοηθητικό σχοινί ανάποδα. Αν δεν έχουμε κάνει κάτι από τα δύο και η άγκυρα σκαλώσει σε βάθος μεγαλύτερο από τις δυνατότητές μας να βouτήξουμε, τότε προσπαθούμε με χειρισμούς τού σκάφους μήπως και καταφέρουμε να την ξεσκαλώσουμε. Ιδανικές για φουντάρισμα σε βαθιά νερά ή βραχώδεις βυθούς είναι οι άγκυρες τεσσαροχάλια με λεπτά άκρα που στραβώνουν αν ασκηθεί μεγάλη δύναμη και ξεσκαλώνουν. Ύστερα τις επαναφέρουμε πάλι στην αρχική τους μορφή.

 
Γενικά πάντα στο σκάφος πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον δύο άγκυρες και μία πλωτή για χρήση σε περίπτωση ακυβερνησίας μεσοπέλαγα, ώστε να μάς κρατήσει όσο το δυνατόν κοντύτερα στο αρχικό μας στίγμα. Να μην αγοράσουμε άγκυρα-καδένα και σχοινί σκεπτόμενοι τα χρήματα, γιατί τα χρήματα που θα γλυτώσουμε από μία επισκευή τού σκάφους από χτύπημα που θα προέλθει από ξέσυρμα τής άγκυρας θα είναι σαφώς περισσότερα.