Rib and Sea

Κείμενο - Φωτογραφίες - Βίντεο : Ιωσήφ Παπαδόπουλος.
Μουσική : Γιώργος Ρήγος.

Η Αίγινα ήταν ανέκαθεν η πιο εύκολη και οικονομική λύση θαλασσινής απόδρασης για τους κατοίκους του βρωμερού άστεος οι οποίοι είχαν την τύχη (ή την ατυχία) να έχουν στην κατοχή τους κάποιο ταχύπλοο σκάφος. Σε μια απόσταση μικρότερη των είκοσι ναυτικών μιλίων από τις δυτικές ακτές της Αττικής ήταν η λύση "ανάγκης" όταν ο χρόνος και τα χρήματα για βενζίνη δεν επαρκούσαν για πιο πολύπλοκες εξορμήσεις. Ούτε εγώ αποτελούσα άλλωστε εξαίρεση τις δεκαετίες του '80 και του '90, τότε που το ταξίδι μέχρι την Αίγινα διαρκούσε, συνήθως, λιγότερο από μία ώρα με το κόστος του καυσίμου να παραμένει σε αξιοπρεπή επίπεδα.

Το πρόγραμμα, ωστόσο, ήταν πάντα το ίδιο. Δέναμε στο λιμάνι της Αίγινας ή της Πέρδικας, πεταγόμασταν ενίοτε μέχρι τη Μονή ή το Αγκίστρι ενώ, εναλλακτικώς, δοκιμάζαμε τα μεζεδάκια του Δρόσου στον "Ιππόκαμπο" ή μια πάστα στου Μπέση. Από κει και μετά, τίποτε! Ποιος να ανηφορίσει στις βουνοπλαγιές - και με τι μέσον - για να θαυμάσει τη θέα από το Σφεντούρι, ποιος να επισκεφτεί τον ναό της Αφαίας ή το Κέντρο περίθαλψης αγρίων ζώων του Γιάννη Πουλόπουλου, ποιος να περπατήσει στα μονοπάτια της Παλαιόχωρας με τα 34 ξωκλήσια; Με τον ίδιο απαράλλαχτο άλλωστε τρόπο "βλέπαμε" και τους άλλους νησιωτικούς προορισμούς στο Αιγαίο ή στο Ιόνιο. Μια καντηλίτσα στο λιμάνι, μπάνιο σε κάποια παραλία, φαγοπότι στην πλησιέστερη ταβέρνα, ένα μικρό σουλάτσο να χωνέψουμε και βουρ για τις βάρκες να επιστρέψουμε στο κλουβί της μεγαλούπολης.

Από τότε που, κατ' ανάγκην, καταργήσαμε τα φουσκωτά, σαν μεταφορικό μέσο στα θαλασσινά ταξίδια μας, και φορτώνουμε το αυτοκινούμενο στα καράβια, όλα άλλαξαν! Μας λείπει βεβαίως η αλμύρα της και η γαλάζια αγκαλιά Της, μας λείπει το λίκνισμα, τότε που τα μάτια βάραιναν και προσπαθούσαμε να βολευτούμε μέσα σε κάποιον υπνόσακκο κάτω από την τέντα πλεύσης, μας λείπει η προσέγγιση της δικής μας παραλίας όπου κανένα τροχοφόρο δεν είχε πρόσβαση. Τώρα όμως απολαμβάνουμε την άνεση του ταξιδιού σε δίκλινες καμπίνες - μεγαλώσαμε άλλωστε - την τσάμπα μεταφορά, χάρις στα εισιτήρια που μας παρέχουν οι εταιρείες και, το κυριότερο, περιπλανιόμαστε στα νησιά, απ'άκρη σ' άκρη, με το παπί, που δεν λείπει ποτέ από τη σχάρα του αυτοκινούμενου ή δειπνούμε και διανυκτερεύουμε δωρεάν στα πιο προνομιούχα οικόπεδα!

Αυτή τη φορά αποφασίσαμε να δούμε την Αίγινα ντυμένη με τη χειμωνιάτικη φορεσιά της. Ποια χειμωνιάτικη δηλαδή, που ο ήλιος δεν μας άφησε στιγμή από τα μάτια του! Απίστευτη καλοκαιρία στα μέσα Δεκεμβρίου! Η "Κοινοπραξία Πλοίων Σαρωνικού" μετέφερε δωρεάν εμάς και το αυτοκινούμενο με το "Απόλλων Ελλάς" της "Hellenic Seaways". Σιγά την υποχρέωση, θα πείτε. Κι' όμως. Ενώ το κόστος του εισιτηρίου για τον επιβάτη είναι ασήμαντο, για το αυτοκινούμενο (που υπολογίζεται ανάλογα με το μήκος του) είναι ασύμφορο. Σε μια εποχή μάλιστα που τα μηνιαία έσοδά μας μόλις και μετά βίας επαρκούν για τα απολύτως αναγκαία, τα δωρεάν εισιτήρια που μας παρέχουν οι εταιρείες, προκειμένου να περιπλανιόμαστε στα νησιά, να ξεχνάμε τον πόνο μας και την τρόϊκα και να ταξιδεύουμε κι' εσάς μέσα από φωτογραφίες και βίντεο, είναι κάτι περισσότερο από ευπρόσδεκτα.

Το μεγάλο πλεονέκτημα, όταν φθάνει κάποιος τους χειμερινούς μήνες σε νησί με αυτοκινούμενο, είναι ότι δεν αντιμετωπίζει κανένα πρόβλημα πάρκινγκ. Έτσι έγινε και στην Αίγινα. Παρκάραμε το μεγάλο όχημα στο δυτικό άκρο του λιμανιού, σε ένα άνοιγμα του παραλιακού δρόμου, και κατεβάσαμε το παπί απ' τη σχάρα. Το αυτοκινούμενο μετακινήθηκε μόνο δύο φορές. Μία όταν πήγαμε μέχρι τη Σουβάλα, όπου και διανυκτερεύσαμε, και άλλη μία μέχρι την Πέρδικα. Όλες οι υπόλοιπες μετακινήσεις μας, συνηγορούντων και των ευνοϊκών καιρικών συνθηκών, έγιναν με το ευλογημένο παπί.

Για να είμαι ειλικρινής δεν θα έγραφα τίποτε για το μοναστήρι και τον μεγαλοπρεπή ναό του Αγ. Νεκταρίου, γιατί ενοχλούμαι τρομερά όταν οι τόποι λατρείας και προσευχής μετατρέπονται σε "μαγαζιά γωνία". Ενοχλούμαι τρομερά όταν σπαταλώνται τεράστια χρηματικά ποσά για ασημένιες σαρκοφάγους, πολυτελείς κήπους και μαρμάρινες αυλές τη στιγμή κατά την οποία συνάνθρωποί μας είναι άνεργοι και λιμοκτονούν. Τη στιγμή κατά την οποία πάσχει η Υγεία και η Παιδεία. Σύμφωνα όμως με όσα μου είπε ο καλός φίλος Απόστολος Τζιτζάς, ο Άγιος Νεκτάριος ήταν στην Αίγυπτο αλλά αναγκάστηκε να φύγει, κατατρεγμένος από τον τότε Πατριάρχη Αλεξανδρείας, επειδή με δική του πρωτοβουλία κτίστηκε η εκκλησία του θαυματουργού Αγ. Νικολάου στο Κάϊρο. Σήμερα την εκκλησία αυτή την προστατεύουν οι Αιγύπτιοι περίοικοι! Πρόκειται για ένα εκπληκτικό μοναστήρι το τέμπλο του οποίου φτιάχτηκε από τα κατάρτια και τα ξύλα ενός ελληνικού πλοίου που είχε βυθιστεί στα παράλια της Αιγύπτου. Μετά από αυτό ο Άγιος Νεκτάριος κυνηγήθηκε και ρακένδυτος κατέληξε στο μοναστήρι της Αίγινας. Ρωτώ λοιπόν εγώ. Ήταν επιθυμία του σεμνού εκείνου ανθρώπου να κατασκευαστεί στην Αίγινα αυτός ο χλιδάτος ναός στη μνήμη του;

Ήταν η πρώτη φορά που διαπιστώσαμε ότι υπάρχει και Παλαιόχωρα στην Αίγινα. Ένας λόφος σπαρμένος με 34 ξωκλήσια απέναντι από το Μοναστήρι του Αγίου Νεκταρίου που είναι γνωστός και σαν "νησιώτικος Μυστράς". Στη θέση αυτή πιστεύεται ότι υπήρχε η αρχαία πόλη της Αίγινας Οίη. Στα τέλη του ογδόου αιώνα μ.Χ. εγκαταστάθηκαν εδώ οι Αιγινήτες, για να αποφύγουν τις επιδρομές των Σαρακηνών πειρατών, και έμειναν ως το 1800 οπότε και μετακινήθηκαν στην περιοχή όπου βρίσκεται η σημερινή πόλη της Αίγινας.

Τα σπίτια της Μεσαιωνικής Παλαιόχωρας ήταν σκαρφαλωμένα μέχρι την κορυφή του λόφου και οι κάτοικοι ασχολούνταν με το εμπόριο, τη ναυτιλία και καλλιεργούσαν κτήματα στη γύρω περιοιχή. Το 1537 την Παλαιοχώρα κατέλαβε ο Μπαρμπαρόσα και το 1654 οι Βενετοί. Αυτές οι επιδρομές επέφεραν σημαντική συρρίκνωση του πληθυσμού. Τον 18ο αιώνα είχε απομείνει ένα μισοκατεστραμμένο χωριό, τα σπίτια του οποίου ερήμωσαν και κατέρρευσαν όταν οι κάτοικοι κατέβηκαν στη σημερινή πόλη της Αίγινας. Απέμειναν 34 μόνο ξωκλήσια, πολλά εκ των οποίων διαθέτουν τοιχογραφίες.

Στη χειμωνιάτικη Σουβάλα τίποτε δεν θυμίζει την κίνηση του καλοκαιριού. Ακόμη και τα πλοία διακόπτουν τα δρομολόγιά τους τον χειμώνα. Μερικοί ψαράδες σπάζουν με την παρουσία τους την απόλυτη ησυχία της κωμόπολης. Άλλοι καθαρίζουν τα ψάρια που τους παρήγγειλε κάποιος ντόπιος, άλλοι μαντάρουν τα δίχτυα. Ένας από αυτούς βγαίνει απ' το καίκι κρατώντας με υπερηφάνεια στα χέρια του έναν υπερμεγέθη αστακό. Αποφασίζουμε να διανυκτερεύσουμε στο ντόκο του λιμανιού όταν ανακαλύπτουμε πως εδώ η Digea πιάνει σήμα καθώς βρίσκεται απέναντι από τις ακτές της Αττικής. Καϋμός κι' αυτός. Στο λιμάνι της Αίγινας δεν υπάρχει σήμα, στη Σουβάλα υπάρχει! Έργα και ημέρες μιας εταιρείας η οποία πήρε τα χρήματα για να φέρει το ψηφιακό σήμα σε όλη την Ελλάδα αλλά έχει αφήσει απ'έξω τη μισή!

Μια πινακίδα στο λιμάνι της Σουβάλας παραπέμπει σε ιαματικά λουτρά. Ρωτάμε τους ψαράδες. "Πάνε αυτά, δεν υπάρχουν πια, τα κατέστρεψαν", μας λέει κάποιος από αυτούς. Θέλουμε να αποκτήσουμε προσωπική άποψη και αποφασίζουμε να πάμε ως εκεί. Καλύτερα να μην πηγαίναμε! Μόνο η πινακίδα στέκεται ακόμη πάνω από την είσοδο, η σπασμένη πόρτα της οποίας είναι λερωμένη με ακατανόητα γκράφιτις. Μπαίνω στο εσωτερικό και μου έρχεται να κλαίω. Απίστευτη βρώμα, σπασμένες τουαλέτες, λερωμένα ντουβάρια από κομπλεξικούς "καλλιτέχνες" των τοίχων. Τραβώ μερικά πλάνα και βγαίνω προτού να κάνω εμετό. Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που βλέπω τέτοιο χάλι σε κτιριακές εγκαταστάσεις στις οποίες τον πρώτο λόγο έχει η τοπική αυτοδιοίκηση. Για ένα μόνο πράγμα απορώ. Γιατί δεν γκρεμίζουν αυτή την ασχήμια αφού αποφάσισαν πως δεν θέλουν πια να λειτουργούν τα λουτρά; Γιατί διατηρούν τις πινακίδες;

Συνεχίζουμε προς Βάγια. Ένας μικρός παραθαλάσσιος οικισμός απέναντι από την τραμουντάνα και τον Πειραιά. Πηγαίναμε παλαιότερα πού και πού ως εκεί με τα φουσκωτά. Το αποφεύγαμε όμως, συνήθως, καθώς το οικογενειακό σχεδόν αλιευτικό καταφύγιο δεν άφηνε χώρο για επισκέπτες. Αυτή τη φορά πάντως δεν είχαμε τέτοιο πρόβλημα. Μείναμε έτσι να χαζεύουμε κάμποση ώρα δυο ηλικιωμένους που παραγούλιαζαν μια αρμαθιά οκταπόδια στη θάλασσα.

Κάποιες πληροφορίες που έφθασαν στ' αυτιά μου για μόλυνση μιας πηγής που παρείχε παλαιότερα πόσιμο νερό στους Αιγινήτες και βρισκόταν στο ύψος της εκκλησίας του Αγ. Φανουρίου, διήγειραν το δημοσιογραφικό μου βίτσιο για έρευνα. Σύμφωνα με τις πληροφορίες βυτιοφόρα του Δήμου έριχναν προ ετών λύματα σε ένα πηγάδι πάνω ακριβώς απ' την πηγή, με αποτέλεσμα αυτά να διεισδύσουν στον υδροφόρο ορίζοντα! Κατάφερα με αρκετή δυσκολία να εντοπίσω το σημείο και πολύ λυπήθηκα που δεν είχα μαζί μου τον κατάλληλο ρουχισμό για να μπω στη γαλαρία που τρυπούσε τα σπλάχνα του βουνού. Αν μη τι άλλο, πάντως, η θέα της Σουβάλας και της θάλασσας από εκεί ήταν μοναδική.

Είχαμε πάει στο παρελθόν στον ναό της Αφαίας αλλά δεν θα συγχωρούσαμε τον εαυτό μας εάν δεν πηγαίναμε και πάλι σ' αυτό το μοναδικής ομορφιάς αρχαίο απομεινάρι που λέγεται πως μαζί με τον ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο και τον Παρθενώνα σχηματίζουν ένα ισοσκελές τρίγωνο. Τέσσερα ευρώ το εισιτήριο εισόδου για την καπετάνισσα, δωρεάν για μένα λόγω της δημοσιογραφικής μου ταυτότητας. Μεταξύ μας ποτέ δεν κατάλαβα γιατί οι Έλληνες πρέπει να πληρώνουμε για να δούμε αυτά που μας άφησαν σαν παρακαταθήκη οι πρόγονοί μας. Δεν κατάλαβα επίσης ποτέ γιατί επιτρέπεται η βιντεοσκόπηση αλλά απαγορεύονται τα τρίποδα! Άφησα λοιπόν το τρίποδο στην είσοδο ελπίζοντας ότι οι υπεύθυνοι θα τσακωθούν μεταξύ τους αν τύχει να δουν τα πλάνα που τράβηξα χωρίς αυτό!

Η θεότητα (Αφαία) ταυτίζεται με την κρητική Δίκτυννα ή Βριτόμαρτη. Σύμφωνα με μια σύμπτυξη μύθων από την ελληνική μυθολογία, ο βασιλιάς της Κρήτης Μίνως ερωτεύθηκε τη Βριτόμαρτη και την κυνηγούσε και εκείνη για να γλιτώσει έπεσε στη θάλασσα. Την έσωσαν όμως ψαράδες που τη μετέφεραν στην Αίγινα, αλλά κι εκεί την κυνηγούσε ένας από αυτούς. Κατέφυγε λοιπόν στο ιερό άλσος της Αρτέμιδος και εξαφανίστηκε με τη βοήθεια της θεάς. Σίγουρη είναι η σχέση της με την Αρτέμιδα, καθώς αλλού αναφέρεται η Βριτόμαρτις ως νύμφη, κόρη της, ενώ η ίδια η Άρτεμης έχει τα λατρευτικά ονόματα Αφαία, Βριτόμαρτη, Δίκτυννα.

Όταν οι ντόπιοι έψαξαν να τη βρουν βρήκαν στη θέση της ένα άγαλμα κι έτσι την ονόμασαν Αφαία (δηλαδή άφαντη). Στη θέση εκείνη ίδρυσαν αργότερα οι Αιγινήτες ένα ιερό και αργότερα χτίστηκε ναός, ο οποίος χρονολογείται στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. μετά τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, στην οποία πήρε μέρος και το νησί. Η εύρεση της θεότητας πραγματοποιήθηκε μετά την ανακάλυψη αρχαϊκής επιγραφής. O αρχικός τύπος του ονόματός της είναι Άφα. Το ιερό της Αφαίας το αναφέρει ο Παυσανίας. Πριν βρεθούν οι επιγραφές, το θεωρούσαν ιερό της Αθηνάς ή του Ηρακλή.

Ο χώρος του ιερού παρουσιάζει ίχνη λατρείας από την ύστερη Μυκηναϊκή περίοδο (1300 π.Χ.) γυναικείας θεότητας της γονιμότητας. Στη σπηλιά, που λέγεται από το μύθο ότι κρύφτηκε η Βριτόμαρτις όταν έφτασε στην Αίγινα, βρέθηκαν ειδώλια προελληνικής γυναικείας θεότητας, της Ευγονίας. Αργότερα η θεότητα αυτή ταυτίστηκε με τη θεά Αθηνά και έτσι προκέυψε η Αφαία Αθηνά. Ο ναός που σώζεται σήμερα χρονολογείται γύρω στο 500-490 π.Χ.: είναι ο δεύτερος, καθώς ο πρωιμότερος δωρικός χρονολογείται στο 570-560 π.Χ. και καταστράφηκε από πυρκαγιά γύρω στο 510 π.Χ. Βαθμιαία το ιερό της Αφαίας παρήκμασε μετά και την αθηναϊκή κυριαρχία στην Αίγινα και μόνο κάποιες επισκευές έγιναν τον 4ο αι. π.Χ. Μέχρι το τέλος του 2ου αιώνα είχε πια εγκαταλειφθεί. Ο ναός θεωρείται ως κορυφαία δημιουργία της αρχαϊκής αρχιτεκτονικής και πιστεύεται ότι αποτέλεσε το ναό πρότυπο για τους αρχιτέκτονες του Παρθενώνα, Ικτίνο και Καλλικράτη.

Στο πλάτωμα του υψώματος στα βορειοανατολικά του νησιού, φαίνεται ότι είχε ιδρυθεί ένας μικρός ναός που δεν σώζεται κανένα ίχνος του. Ανακαλύφθηκε κατά τις ανασκαφές, στα θεμέλια του βωμού, που υπήρχε εμπρός από τον ναό. (Στοιχεία από την Βικιπαίδεια).

Στο ταξίδι μας αυτό έμελλε να πραγματοποιηθεί μια παλιά μου επιθυμία. Να συναντήσω τον Γιάννη Πουλόπουλο, αδελφό του αείμνηστου φίλου μου Παναγιώτη Πουλόπουλου, που είναι ο ιδρυτής και ιθύνων νους του "Ελληνικού Κέντρου Περίθαλψης Αγρίων Ζώων" που βρίσκεται κοντά στην Παχειά Ράχη. Λεπτομέρειες αυτής της αξέχαστης συνάντησης και συζήτησης που είχα μαζί του μπορείτε να δείτε εδώ : http://www.ribandsea.com/face/2112-giannis-poulopoulos-protergatis-kai-ithynon-nous-tou-ellinikoy-kentrou-perithalpsis-agrion-zoon

Το ψαροχώρι της Πέρδικας υπήρξε ανέκαθεν ο αγαπημένος προορισμός όλων των θαλασσοταξιδευτών του Σαρωνικού. Καλά προφυλαγμένη από τους ανέμους, με γραφικό οικισμό και πολλά εστιατόρια που προσφέρουν γαστριμαργικές απολαύσεις στους επισκέπτες, με κυρίαρχο φαγητό κάθε τι που προέρχεται από τη θάλασσα. Εξαιρετικό σημείο διανυκτέρευσης και για μας με το αυτοκινούμενο, μολονότι ούτε εδώ υπάρχει ψηφιακό σήμα τηλεόρασης.

Στον απέναντι από τον οικισμό της Πέρδικας λόφο υπάρχουν απομεινάρια μιας αντιαεροπορικής βάσης του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, το επονομαζόμενο Νότιο Οχυρό της Αίγινας. Με τη γερμανική Κατοχή, στην περιοχή εγκαταστάθηκε η Γερμανική Επάκτια Πυροβολαρχία Ναυτικού 603. Οι Γερμανοί επεξέτειναν και ενδυνάμωσαν τις οχυρώσεις. Μέχρι σήμερα ακόμη σώζονται τα πυροβολεία ή οι βάσεις των πυροβόλων, υπόγειοι θάλαμοι, διάδρομοι επικοινωνίας, ακόμη και ένα μικρό υπόγειο τούνελ, διοικητήριο και άλλες εγκαταστάσεις. Φυσικά ο χρόνος και η εγκατάλειψη έχουν επιφέρει σοβαρές αλλοιώσεις ενώ τα οχυρά έχουν μετατραπεί σε χώρους εναπόθεσης σκουπιδιών. 

Ανάμεσα στον οικισμό της Πέρδικας και αυτόν του Μαραθώνα υπάρχει το άθλιο απομεινάρι του "Aegina Maris", ένα ξενοδοχειακό συγκρότημα των αρχών της δεκαετίας του '70. Εγκαταλελειμμένο σήμερα, αποτελεί εστία μόλυνσης και μουντζούρα σε μια περιοχή όπου υπάρχουν πολλές πολυτελείς κατοικίες. Ανάλογη εικόνα είχαμε δει τον Ιούλιο στη Λήμνο, με το θλιβερό απομεινάρι του "Καβείρια Παλλάς" να διεκδικεί την πρώτη θέση σε περίπτωση διαγωνισμού ασχήμιας! Και το δημοφιλές θέρετρο της Αγίας Μαρίνας, στην Αίγινα, διαθέτει πάντως το δικό του ξενοδοχείο φάντασμα.

Ευχαριστώ την "Κοινοπραξία Πλοίων Σαρωνικού" καθώς και τον πλοίαρχο κ. Στέφανο Πονηρό και το πλήρωμα του πλοίου "Απόλλων Ελλάς"