Rib and Sea
Η ηθική μας μοναξιά.
Γράφει η Ζωή Κυροπούλου (συγγραφέας – δημοσιογράφος).
Η Πέρσα στέκεται απέναντι από τον γιατρό του γιού της. Η καρέκλα της είναι εμφανώς χαμηλότερη από την καρέκλα του γιατρού που ίπταται σχεδόν στα μάτια της από το μεγαλείο των πτυχίων του, της μόρφωσης του και της ειδικότητας του. Άλλωστε, παρακολουθεί στενά την εξέλιξη της υγείας του παιδιού της εδώ και δύο χρόνια. Από τότε που το παλικάρι της έπαθε ένα τροχαίο πάσχει από καταθλίψεις και η ζωή στο σπίτι της άλλαξε.. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Το μυαλό του παιδιού της δεν λειτουργεί πια σωστά. Προχθές ήταν επιθετικός μαζί της. Παρανοεί και αυτό το «κουσούρι», του το άφησε αυτό το καταραμένο τροχαίο.
Η σύγκρουση των δύο αυτοκινήτων ήταν μετωπική με υπαιτιότητα του άλλου στον οποίο όμως, το τροχαίο δεν άφησε ούτε μια γρατζουνιά. Αλλά το σώμα του δικού της παιδιού άλλαξε για πάντα. Μαζί και το μυαλό του. Ο γιός της, δεν είναι πια το ίδιο παιδί που είχε. Πονάει συνεχώς και ο νους του είναι μπλοκαρισμένος. Προχθές μόλις, σήκωσε το χέρι και την χτύπησε. Και ύστερα γονάτισε και έκλαψε μετανιωμένος μέχρι να κουραστεί ψελλίζοντας συνεχώς συγνώμη. Μετά τον πήρε ο ύπνος. Δεν έφταιγε το παιδί απλώς από τότε που έγινε το τροχαίο, το μυαλό του κάτι έπαθε και οι γιατροί συμφωνούν ότι το πρόβλημα δεν πρόκειται να διορθωθεί. Ο γιατρός του παιδιού που ξέρει το ιστορικό του, μόλις της ζήτησε χίλια πεντακόσια ευρώ για να βάλει την υπογραφή του στα χαρτιά της αποζημίωσης του γιού της η οποία δικαιωματικά του ανήκει.. «Αν δεν υπογράψω εγώ, χαρτί δεν παίρνεις» της ξεκαθάρισε. Χίλια πεντακόσια ευρώ μη διαπραγματεύσιμα της ξεκαθάρισε γιατί όπως της τόνισε, το θέμα ήταν σοβαρό. «Εγώ βάζω την υπογραφή μου και ορκίζομαι στο δικαστήριο» της τόνισε χωρίς δεύτερη κουβέντα για να υπογραμμίσει το βάρος της ευθύνης του το οποίο όμως το θεωρεί εξαγοράσιμο. Σαν γνήσιος έμπορος ο γιατρός, επιμένει στην τιμή της πράξης του και μένει ασυγκίνητος από την αξία .
Τι να κάνει η Πέρσα; Μπροστά σε αυτή την πίεση δανείστηκε από γνωστούς, συγγενείς και φίλους και έδωσε τα λεφτά στο γιατρό για κάτι που εκείνος έτσι κι αλλιώς είχε χρέος να κάνει μια και δεν θα λεγε ψέματα αλλά θα υπέγραφε την αλήθεια. Αλλά φαίνεται ότι η αλήθεια και το ψέμα, έχουν την ίδια τιμή.
Η Πέρσα ήταν πάντα αισιόδοξος άνθρωπος και όταν έπεφτε σηκωνόταν. Μετά από όλη αυτή την ιστορία όμως παίρνει ηρεμιστικά και δεν μπορεί να κοιμηθεί, να φάει ή να περπατήσει χωρίς αυτά. Έχει αγανακτήσει με τους ανήθικους ανθρώπους γύρω της και δεν πιστεύει πια στο καλό θέλει όμως το καλύτερο για τον γιό της και αγωνίζεται. Αγωνίζεται και συμβιβάζεται….
Η ιστορία είναι αληθινή και ανήκει σε μια προσωπική φίλη. Όπως ανάλογες ιστορίες θα έχετε να διηγηθείτε κι εσείς δικές σας, συγγενών ή φίλων σας. Όλοι ξέρουμε σε τι κόσμο ζούμε δεν είμαστε χθεσινοί. Γιατροί θα μου πείτε! Τους ξέρουμε δα τους γιατρούς! Κι εγώ παλιά αυτό έλεγα. Αλλά είχα λάθος . Κι εσείς τώρα ίσως κάνετε το ίδιο λάθος. Δεν είναι οι γιατροί μια παλιοκατηγορία ανθρώπων, αλλά οι ίδιοι οι ανήθικοι ανήκουν σε μια κατηγορία από μόνοι τους και βρίσκονται παντού διάχυτοι συγχωνευμένοι μέσα στην κοινωνία σαν τις ρίζες ενός δέντρου τόσο βαθιά ριζωμένο που για να το ξεριζώσεις πρέπει να αφαιρέσεις και την γη που το στηρίζει.
Ανήθικοι παντού σε όποια κατηγορία επαγγελματιών κι αν ανήκουν που αν πέσει στα χέρια τους γίνεται τσιφτετέλι. Αλλά κάθε εργασία είναι λειτούργημα γιατί έχει μια αποστολή. Ο γιατρός που ζητάει να αμειφθεί σαν κοινός εκβιαστής, ο ταξιτζής που σου κάνει βόλτες δύο επιπλέον τετράγωνα για ένα ευρουλάκι παραπάνω, ο σκουπιδιάρης που δεν καθαρίζει ή χτυπάει κάρτα χωρίς να δουλεύει την στιγμή που κάποιος οικογενειάρχης μένει άνεργος και θα σκότωνε γι αυτή τη δουλειά, η τεμπέλα δασκάλα ή ο τεμπέλης δάσκαλος που βάζει τις μητέρες να παραδώσουν το παρακάτω μάθημα στα ήδη κουρασμένα παιδιά τους, ο υδραυλικός που σου λέει ψέματα ότι θα έρθει την Πέμπτη αλλά τελικά έρχεται την Τρίτη (και αν σου αρέσει-ενώ το μωρό σου έχει πυρετό και το νερό είναι απαραίτητο,) ο εργαζόμενος της ΔΕΗ που αυθαίρετα κατεβάζει τον διακόπτη ενώ ένας άνθρωπος ζει με μηχανική καρδιά, όλοι αυτοί είναι ανήθικοι.
Δεν φταίει ο γιατρός ο ταξιτζής ο σκουπιδιάρης, ο εργαζόμενος στην ΔΕΗ γενικά αλλά οι ανήθικοι ειδικά οι οποίοι είναι παντού με την βεβαιότητα ότι είναι οι έξυπνοι απέναντι στους ηθικούς οι οποίοι κατά την γνώμη τους είναι οι βλάκες. Έχουν κατακλύσει όλους τους χώρους ασκώντας τρομοκρατία. Ένα στην κυριολεξία αόρατο μπούλινγκ στηριζόμενο στην σιωπή μας που καταντά συνενοχή.
Τώρα στην εποχή αυτής της κρίσης όπου έχει πληγεί η συνείδηση, πολλοί επίσης διαμαρτύρονται και φοβούνται ότι η Ελλάδα θα βουλιάξει γιατί όλα τα δημιουργικά μυαλά πάνε έξω να εργαστούν. Και λέγοντας δημιουργικά μυαλά εννοούν τα εγγράμματα μυαλά. Αυτούς που σπούδασαν. Εγώ λέω ότι αν είναι σπουδαγμένοι και ανήθικοι από την στόφα τους ή από την εκπαίδευση τους, καλώς να φύγουν. Έξω στα πιο ανεπτυγμένα κράτη, δεν θα έχουν και πολλά περιθώρια ανομίας. Ας μείνουν εδώ οι εκ φύσεως ηθικοί. Έστω κι αν είναι αγράμματοι. Μπορεί να είναι κι εκ φύσεως καλλιεργημένοι. Δεν είναι περγαμηνή να έχεις πτυχίο όντας ανήθικός.
Τα ηθικά μυαλά μπορούν να καλλιεργήσουν μια ηθική σκέψη και να ξαναφτιάξουν τη χώρα από την αρχή αρκεί να υπάρχει το πλαίσιο για να δημιουργήσουν. Μόρφωση είναι η ηθική καλλιέργεια. Αυτά είναι τα δυνατά μυαλά που φτιάχνουν δυνατές και υγιείς κοινωνίες.
Ζούμε σε μια κοινωνία που συνεχώς μοιάζει έτοιμη να διαφθαρεί. Αν κάποιοι δεν είναι διεφθαρμένοι δίνεται η αίσθηση ότι δεν είναι όχι λόγω ακέραιου χαρακτήρα αλλά απλώς γιατί δεν τους παρουσιάστηκε η ευκαιρία. Κι αν συμβαίνει αυτό κι έχω δίκιο, τότε ένας ηθικός άνθρωπος διερωτάται. Ποιος ο λόγος να είμαι αδιάφθορος; Και το ακόμη βασανιστικότερο. Ποιος ο λόγος να μάθω στο παιδί μου να είναι ηθικό;
Η μεγαλύτερη ευτυχία είναι η βαθιά, η τόσο βαθιά, μέχρι τα θεμέλια ουσιαστική ειρήνη μέσα μας. Και αυτή δεν έρχεται από την πλήρη αθωότητα. Δεν είμαστε τα περιστέρια της ειρήνης. Γεννιόμαστε με τις μνήμες του πρωτογονισμού μας και παλεύουμε να τις καθυποτάξουμε μέσα στην αγκαλιά της μάνας μας. Την υπόλοιπη ζωή μας μετά τα πρώτα μας βήματα, πασχίζουμε να γίνουμε η μαμά του εαυτού μας. Για την επιβίωση μας, αναγκαζόμαστε κάποια στιγμή να αποδεχτούμε ότι η καλοσύνη είναι η καλύτερη πονηριά που δουλεύει προς το συμφέρον μας. Η ενέργεια της αγάπης και της ευγένειας πολλαπλασιάζει τα υγιή μας κύτταρα και καταπολεμά τις τοξίνες. Αποφεύγοντας την αδικία, τον πλουτισμό εις βάρος των άλλων ή το μίσος και μεταδίδοντας αγάπη, αποκτάς ένα σκοπό στη ζωή. Ο βίος σου έχει νόημα. Αλλιώς η ζωή είναι άδεια και άγρια.
Το έγραψε μαγικά ο Έριχ Φρομ στο βιβλίο του ‘Ο φόβος μπροστά την ελευθερία’ «..η σημαντικότερη δυσκολία με την οποία βρισκόμαστε αντιμέτωποι έγκειται στο ότι η ανάπτυξη των διανοητικών ικανοτήτων του ανθρώπου, έχει υπερβεί κατά πολύ την ανάπτυξη των συναισθημάτων του. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος ζει στον 20ό αιώνα αλλά οι καρδιές των περισσότερων ανθρώπων εξακολουθούν να ζουν στη λίθινη εποχή».
Όταν λοιπόν καλλιεργείς την καλοσύνη σου και την αγάπη σου, δεν είσαι βλάκας ούτε αποζητάς να γίνεις άγιος. Επιθυμείς απλώς να αποφύγεις όλες αυτές τις αδιέξοδες ταραχές που προκαλούν τη ζήλια, τον αθέμιτο ανταγωνισμό, την εκμετάλλευση του άλλου και κυρίως την ολοκληρωτική τυφλότητα μπροστά στα προσωπικά σου ελαττώματα και τις αδυναμίες που δυσκολεύουν την συνεννόηση σου με τον κόσμο και δεν σε αφήνουν να εξελιχθείς.
Η καλοσύνη είναι πονηριά. Γιατί δεν σε συμφέρει να είσαι κακός.. Η καλοσύνη και η απλότητα είναι πονηριές υπέρ της δικής σου ισορροπίας. Δεν είναι αγιοσύνη. Είναι ωριμότητα. Και η ωριμότητα φτιάχνει δίκαιες και λειτουργικές πόλεις. Εύρωστες και δυνατές χώρες.
Θυμάμαι κάποτε πέρασα από μια πλούσια εξοχική προαστιακή γειτονιά. Είχα μεγάλη περιέργεια να δω που μένουν οι αυθεντικά πλούσιοι. Αυτοί που δεν περιλαμβάνονται στην λίστα των περιοδικών και στα αφιερώματα των εκπομπών του Φουρθιώτη με τους famous και πλούσιους.
Αυτοί που είναι τόσο οικονομικά δυνατοί ώστε δεν τολμούν να το πουν προς τα έξω. Να το διατυμπανίσουν. Γιατί ζούνε διαρκώς με την απειλή των εκβιαστών και των απαγωγέων. Αυτοί που φυλάνε τα συλλεκτικά τους αυτοκίνητα στο γκαράζ και δεν οδηγούν ούτε ένα γιατί τρέμουν τις απαγωγές, τις ληστείες και τις αρπαγές. Είχα προετοιμαστεί λοιπόν να χορτάσω τα μάτια μου από ειδυλλιακή ομορφιά ασυναγώνιστων σπιτιών που δεν μπορούν να μπουν σε κανένα μέτρο σύγκρισης. Προς μεγάλη μου έκπληξη, συνειδητοποίησα ότι τα πλούσια σπίτια είναι φρούρια. Ψηλά οικήματα που πνίγονταν όχι μέσα στο πράσινο αλλά από ψηλά αντιπαθητικά δέντρα που σκοπό είχαν να περιφρουρήσουν και να λειτουργήσουν σαν φράκτης. Να διώξουν και να αποθαρρύνουν τον επισκέπτη. Έμεινα ενεή γι αυτήν την αφόρητη μοναξιά. Ένα σπίτι θεωρούσα πάντα όφειλε να είναι ένα άνοιγμα στο κόσμο μια φωτεινή πρόκληση έτοιμη να υποδεχτεί να φροντίσει ακόμη και να περιθάλψει. Αλλιώς τι στο καλό τα θες τόσα λεφτά; Αυτά όμως τα σπίτια εδώ μπροστά μου, ήταν ένα όστρακο. Μια φοβία. Μου προκαλούσαν ένα αίσθημα ασφυξίας. Όχι μόνο δεν ζήλεψα αυτούς τους πλούσιους αλλά μου ήρθε μια λύπη. Μια βαθιά λύπη με όλη αυτή την εικόνα της περιφρουρημένης απομόνωσης.
Κατά τον Φρομ.. Το άτομο αισθάνεται τον εαυτό του ελεύθερο υπό την αρνητική έννοια με άλλα λόγια μόνο με τον εαυτό του και αντιμέτωπο με έναν ξένο, εχθρικό κόσμο….
..τα ρούχα ή το σπίτι ενός ατόμου, αποτελούσαν κομμάτια του εαυτού του, όπως ακριβώς και το κορμί του. Όσο λιγότερο ένιωθε πως ήταν κάποιος τόσο περισσότερο αισθανόταν την ανάγκη να κατέχει πράγματα. Αν το άτομο δεν είχε περιουσία ή την είχε χάσει του έλειπε ένα σημαντικό κομμάτι του εαυτού του και ως ένα βαθμό δεν μπορούσε να θεωρηθεί ολοκληρωμένη προσωπικότητα ούτε από τους άλλους ούτε από τον ίδιο του τον εαυτό»
Ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι μόνος. Δεν μπορεί να είναι ένας μοναχικός λύκος ακόμη κι αν τα σύνορά του είναι φτιαγμένα από φράχτες χρυσού. Αγριεύει και λυσσάει. Στην αρχή γίνεται απειλητικός προς τους άλλους, μετά τρώει τον εαυτό του. Κάθε άνθρωπος θέλει να είναι μέρος μιας κοινότητας. Να ανήκει κάπου. Μπορεί ακόμη να επιλέξει και να είναι χωρίς παρέα. Δεν αντέχει όμως σαν αντιληφθεί ότι δεν υπάρχει ένα κοινό πνευματικό υπόβαθρο με κάποιους άλλους ανθρώπους που να τον συνδέει μαζί τους. Μια κοινότητα έστω και νοητή έστω και μέσω φέισμπουκ που να δηλώνει σύμπνοια, ταύτιση, ομοιδεατισμό. Ο ανήθικος είναι γελοίος ατομιστής είναι κι αυτός περιχαρακωμένος μέσα στην δική του απομόνωση έως το τέλος της ζωής του. Και εκπαιδεύει και όλη την κοινωνία να ζει με αυτό τον τρόπο. Δεν λέω ότι οι πλούσιοι είναι ανήθικοι. Αναφέρομαι όμως σε αυτούς που στο χρήμα δεν βλέπουν παρά μόνο εξουσία και νομίζουν έτσι ότι διασφαλίζουν το άτομό τους στην αιωνιότητα. Είναι ψευδές. Ας τους ενημερώσει κάποιος ότι κι αυτοί θα πεθάνουν. Κα ότι το μόνο που τους ανήκει είναι η τελευταία σκεπή τους και όχι οι άνθρωποι ή η καταστάσεις που εξουσιάζουν αλλά ένα πολύ δημοκρατικό μέτρο γης. Και αφύλαχτο μάλιστα!
Υπάρχουν άνθρωποι που χτίζουν και ολοένα χτίζουν σπίτια οχυρά και δεν δίνουν τίποτα ούτε στα παιδιά τους. Δεν μοιράζονται καν μια καλημέρα γιατί θα τους κοστίσει και στο τέλος απλά πεθαίνουν αφήνοντας ως μνημείο τα κτίρια τους. Ως τρανή απόδειξη της αντιπαθητικής και απομονωμένης προσωπικότητας τους. Μιας προσωπικότητας που δεν συνέβαλε καθόλου στην εξέλιξη του κόσμου παρά μόνο στην εξυπηρέτηση προς το άτομο τους. Το μοναχικό και στριφνό άτομο τους που στόχευε συνεχώς στην εξουσία χωρίς να απολαύσει τίποτα από τις σχέσεις και τη συναισθηματική αλληλεπίδραση-το ψυχικό μοίρασμα.
«Το αίσθημα της ατομικής απομόνωσης δεν είναι κάτι το οποίο συνειδητοποιεί ο μέσος άνθρωπος. Και για αυτό το λόγο είναι τόσο τρομακτικό.. Καλύπτεται πίσω από την καθημερινή ρουτίνα των δραστηριοτήτων του, από τον καθησυχασμό και την επιδοκιμασία που βρίσκει στις ιδιωτικές ή κοινωνικές του σχέσεις, από την επιτυχία στην εργασία του από ένα πλήθος περισπασμών από την «διασκέδαση» τις «επαφές» και τις «εξόδους» τους. Αλλά το να σφυρίζεις στο σκοτάδι δεν φέρνει το φως»
Έριχ Φρομ.
Τώρα πάλι θυμήθηκα μια άλλη ιστορία και θα σας την αφηγηθώ γιατί θεωρώ πως αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα των λεγομένων μου για τον ανίκητο και ηλίθιο ανήθικο. Ο ταξιτζής μιας κούρσας που πήρα, καθώς με πήγαινε στον προορισμό μου, μου είπε το εξής επάνω σε μια συζήτηση που αναπτύχτηκε μεταξύ μας: εμένα που με βλέπεις κοπελιά μου προσλήφθηκα πριν δύο χρόνια στον χχχ (μου ανέφερε έναν πολύ δυνατό οργανισμό στον οποίο όπως είναι φυσικό δεν μπορώ να αναφερθώ ονομαστικά) κι έφυγα σε τρεις μέρες .
Αντέδρασα λέγοντας: «Γιατί; Κρίμα!» -Τι γιατί; Μου απάντησε. Θέλει και ρώτημα; Θα σου πω αμέσως. Πάμε την πρώτη ημέρα το πρωί χτυπάμε κάρτα στις 8, καθόμαστε. Είχαμε να κάνουμε μια εργασία πολύ σημαντική. Γύρω στις 10 σηκώνομαι να ετοιμαστώ για την δουλειά.-Που πας μου λέει ο προϊστάμενος κάτσε να ζεσταθούμε να τελειώσουμε τον καφέ μας και πάμε. Να μην στα πολυλογώ κοπελιά η ίδια στιχομυθία επαναλήφθηκε και τις επόμενες δυο ημέρες. Όταν κουράστηκα να κάθομαι και το είπα στον προϊστάμενο αυτός μου είπε θυμωμένος. Να σου πω δεν θα μας χαλάσεις εσύ την σειρά!
Έφυγα την ίδια ώρα. Προτιμώ να οδηγώ το ταξί μου ελεύθερος και να εργάζομαι όπως θέλω αλλά όχι να κοροϊδεύω τον εαυτό μου. Αυτοί δεν μπορούσαν να καταλάβουν ότι αυτό που προσπαθούσαν να αποφύγουν τους έπνιγε!
Αυτή ήταν εν ολίγοις η ιστοριούλα η οποία μας διδάσκει ότι ο ανήθικος διδάσκει και αν δεν πάρεις το μάθημα του στα σοβαρά, σε αποβάλει. Γίνεσαι αμέσως περιθώριο! Ευτυχώς ο ταξιτζής μου ήταν ελεύθερος από τέτοιες ανοησίες και θα τον θυμάμαι πάντα με πολύ μεγάλη εκτίμηση.
Κι έτσι η ηθική μοναξιά, γίνεται η χειρότερη. Γιατί σε βάζει να τρώγεσαι με τα ρούχα σου.
Ο άνθρωπος είναι μια πόλη. Και σαν πόλη χρειάζεται την ηθική του συγκρότηση.. Ο κυβερνήτης αυτής της πόλης, αν αρχίσει την πάλη μέσα του, κινδυνεύει από ανταρσία. Στο τέλος οι ορμόνες του θα τον οδηγήσουν σε δικαστήριο για τα εγκλήματα που διέπραξε κατά του εαυτού του . Κι αυτό γίνεται γιατί νομίζουμε ότι μπορούμε να υποκριθούμε τον εαυτό μας. Να οικειοποιηθούμε τις ιδέες των μεγάλων και των σοφών αλλά να συμπεριφερόμαστε σύμφωνα με τις αρχές των εγκληματιών της ιστορίας. Μακάρι να γινόταν αλλά αυτό δεν γίνεται. Ας αναρωτηθούμε λίγο ποια είναι τα σύγχρονα δείγματα επιτυχίας; ότι πλούτισες, ότι είσαι διάσημος. Ότι έχεις πολλά λαικ στα κοινωνικά δίκτυα, ότι σε ακολουθούν στο τουίτερ.
Ποιο είναι το «ποστολόγιο» της καρδούλας μας όμως; Τι ποστάρει η καρδιά μας; Ας πούμε ότι είμαστε μια φωτογραφία στο φέισμπουκ ή στο τουίτερ. Θα μας ακολουθούσαμε;
Ο σύγχρονος άνθρωπος υποφέρει από μοναξιά όχι γιατί δεν βρίσκει κάποιον να χορέψει μαζί του σε ένα κλαμπ ή να πιεί τα «ξίδια» του. Αλλά γιατί καθώς έχει την ανάγκη να ανήκει κάπου, να χωράει κάπου, να είναι καλοδεχούμενος κάπου δεν υπάρχει παράλληλα μια ζωντανή ηθική κοινότητα που να του εξασφαλίζει το συναίσθημα της ασφάλειας. Αντίθετα οι ανήθικοι και οι αγενείς είναι παντού. Αυτός που βγαίνει από το ψιλικατζίδικο καθώς μπαίνει κι εγκαταλείπει την πόρτα πάνω σου χωρίς να την συγκρατήσει, ο γιατρός που σου ζητάει φράγκα για να επιβεβαιώσει την αναπηρία σου, ενώ έχεις κομμένο χέρι, αυτός που σε κλέβει στο δημαρχείο, ο συνέταιρός σου που ζει εις βάρος σου, η κατινιά που σε πνίγει, τα ψέματα που μπορεί να κυκλοφορούν εις βάρος σου για να εξυπηρετήσουν προσωπικούς σκοπούς άλλων ή το ακόμη χειρότερο από χαζομάρα. Όλα αυτά είναι διάσπαρτα ενώ οι ηθικοί άνθρωποι αποσύρονται συνεχώς ψάχνοντας μάταια κάποιον άλλον άνθρωπο για να εκφράσουν έστω τη μοναχικότητά τους.
Είναι όλοι τους αποσυρμένοι σαν να κουβαλούν ένα στίγμα. Και σίγουρα σε μια παρέα δεν θα υπερασπιστούν μέχρι θανάτου την αξία της ηθικότητας τους γιατί θα χλευαστούν. Και αν το τολμήσουν θα γίνουν αντιπαθητικοί. Το αίσθημα του παρείσακτου θα εμφανιστεί και σε αυτή την περίπτωση.
Το να είσαι ιδεαλιστής, σημαίνει για κάποιους, ότι είσαι ονειροπόλος, ανεδαφικός . Σε λένε ιδεολόγο και μετά σε προσπερνούν σαν να μην υπάρχεις. Να μην ισχύεις κοινωνικά. Γιατί δεν είσαι ο μέσος όρος. Υπάρχει μια βαθιά μοναξιά στους ανθρώπους που θέλουν να βλέπουν τον κόσμο ηθικότερο. Που θεωρούν υποχρέωση τους να συμπεριφέρονται με αρχές ανεξάρτητα από το πώς κινούνται οι υπόλοιποι συγκάτοικοι σε αυτό τον πλανήτη. Μέσα σε αυτή την λύπη όμως και την βαθιά μοναξιά, υπάρχει κάτι υπέροχα παρηγορητικό που μόνο οι ιδεαλιστές μπορούν να καταλάβουν. Η Ελευθερία! Η ελευθερία να είσαι ο εαυτός σου. Η ελευθερία να επιλέγεις να ζήσεις με τους ηθικούς κώδικες που ό ίδιος διάλεξες και να κινείσαι συναισθηματικά όπως εσύ επέλεξες. Η ελευθερία να κοιμάσαι ανέφελα τα βράδια.
Ελευθερία που σε πλημυρίζει από παντού ακόμη κι αν σε συνοδεύει αυτή η υπόκωφη λύπη για τα δεινά όλου του κόσμου που απορρέει από την ολοκληρωτική σκλαβιά της ανηθικότητας η οποία στο τέλος ταπεινώνει και στεγνώνει τον άνθρωπο. Μέσα σε αυτό το ασφυκτικό περιβάλλον της σκλαβιάς, ο ηθικός ζει με ειρήνη μέσα του. Ναι γιατί μόνο ένας άνθρωπος με ξεκάθαρες αρχές μπορεί να κινηθεί ελευθέρα και κοινωνικά και ψυχολογικά. Γιατί οι κανόνες υπάρχουν για την ελευθερία. Όπως άλλωστε είπε και ο Αμερικανός φιλόσοφος
Γουίλ Ντυράν.
Στα νιάτα μου υποστήριζα την ελευθερία και στα γεράματά μου υποστηρίζω την τάξη. Έχω κάνει αυτήν τη μεγάλη ανακάλυψη, ότι η ελευθερία είναι αποτέλεσμα της τάξης.