Rib and Sea

Κάμερα - Drone - Επιμέλεια : Ιωσήφ Παπαδόπουλος.

Ξεναγός : Γιώργος Σαρανταυγάς.

Περπάτησα χθες στα Τουρκοβούνια. Μια λοφοσειρά πάνω από τις συνοικίες της Φιλοθέης, του Ψυχικού, του Γαλατσίου και της Κυψέλης. Παρέα μου και ξεναγός ο Γιώργος Σαρανταυγάς με τη σύζυγό του Νατάσα Ματράγκα. Αν και γέννημα θρέμμα της Αττικής, πρώτη φορά περπάτησα σ' αυτόν τον περίεργο ορεινό όγκο που βιάστηκε χωρίς έλεος για να βγει η πέτρα που χρησιμοποιήθηκε όταν άρχισε να οικοδομείται η γύρω περιοχή.

Εγκαταλελειμμένα και μισογκρεμισμένα κτίσματα στη σκαμμένη λεκάνη των παλιών λατομείων μαρτυρούν τη δραστηριότητα της "Κέκρωψ" Α.Ε., με μοναδική ζώσα δραστηριότητα μια "αρχαϊκή" κτηνοτροφική μονάδα! Η περιοχή είναι ακόμη σε αμφισβήτηση, με κάποιους ιδιώτες να την διεκδικούν απ' το Δημόσιο με προφανείς λόγους, αφού η περιοχή των παλιών λατομείων βρίσκεται στην καρδιά της Αθήνας και ανάμεσα σε μερικές από τις πιο ακριβές περιοχές της.

Στο http://oreios.blogspot.com/ διαβάζουμε :

Κυριολεκτικά μέσα στο κέντρο της Αθήνας, υπάρχει ένα κομμάτι-απομεινάρι, από το παλιό φυσικό τοπίο της Αττικής, οι λόφοι των Τουρκοβουνίων. Από το πάλαι ποτέ αττικό τοπίο της αρχαιότητας έχουν απομείνει κάποια δείγματά του. Ένα από αυτά είναι οι τρεις λόφοι των Τουρκοβουνίων, αν και αλλοιωμένοι από παντός είδους και φαντασίας ανθρώπινες παρεμβάσεις και σχεδόν αποκομμένοι μεταξύ τους.

Ο κεντρικός λόφος, είναι διάσπαρτος από διαφόρων ειδών ερειπωμένες κτιριακές εγκαταστάσεις και κοιλώματα παλιών λατομείων.

Ο νότιος λόφος, που ονομάζεται, σήμερα, ''Αττικό Άλσος'', έχει αναδασωθεί και χωρίζεται από τον κεντρικό λόφο, με περιφερειακό δρόμο. Είναι και αυτός διάσπαρτος από διαφόρων ειδών εγκαταστάσεις, αθλητικές και αναψυχής, αυθαίρετα σπίτια και ένα μικρό μοναστήρι, του Προφήτη Ηλία.

Από τους λόφους αυτούς ο πιο εντυπωσιακός, από φυσική άποψη, είναι ο βόρειος, στην περιοχή "Ομορφοκκλησιάς". Έτσι ονομάζεται η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που χαρακτηρίζει την περιοχή. Έχει αναδασωθεί στο μεγαλύτερο μέρος του και μαζί με τα απείραχτα φυσικά τμήματα του, αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά σημεία της Αττικής. Αυτό γιατί είναι στο κέντρο της Αθήνας, με περιμετρική εκπληκτική θέα, άγνωστης για πολλούς. Σ'αυτό έχει συμβάλει ιδιαίτερα ο Δήμος Γαλατσίου που έχει δημιουργήσει δασωμένο πρότυπο άλσος με αθλητικές δραστηριότητες.

Από τα Β.Τουρκοβούνια μπορείς να δεις, τα βουνά Αιγάλεω, Ποικίλο, Πάρνηθα, Πεντέλη, Υμηττό, μέχρι τη θάλασσα του Σαρωνικού και την Αίγινα και Σαλαμίνα. Το ηλιοβασίλεμα σε όλες τις εποχές, δίνει εικόνες μοναδικής ομορφιάς. Τα μονοπάτια και οι χωματόδρομοι σε κατευθύνουν σε άλλες εποχές, όπου τα πάντα μύριζαν χώμα και δασικό αέρα. Αποτελεί ένα βοτανικό φυσικό κήπο με χλωρίδα μεγάλης ποικιλίας. Μερικά από τα φυτά του, θεωρούνται σπάνια και προστατευόμενα. Φαντάζει σαν "νησί" μέσα σε μια άσπρη "θάλασσα" κατοικιών. Είναι ένας τόπος που σε παρασύρει συναισθηματικά και σε μεταφέρει αλλού, σαν να μην είσαι μέσα στο κέντρο της πόλης.

Στο βιβλίο-μελέτη του Ν.Νέζη "Τοπωνυμικά της Αττικής", αναφέρονται κάποιες εντυπωσιακές πληροφορίες :

Τα Τουρκοβούνια είναι μια λοφοσειρά μεταξύ Γαλατσίου, Φιλοθέης και Ψυχικού. Έχει τρεις κορυφές ύψους 304 μ. στα βόρεια, 338 μ. στο μέσον, όπου και τα λατομεία, και 321 μ. στα νότια όπου βρίσκεται το πλάτωμα του Προφήτη Ηλία. Αναφέρονται Τουρκοβούνια από τον Ραγκαβή, Τουρκοβούνι από τον C. Bursian (1862), Turko-Vuni και Turkovuni στους χάρτες του Kaupert , των Ελευθερουδάκη-Μπαρτ (1912) και στον χάρτη του Σαρρή/Σιδέρη (1930) και Τουρκοβούνια από τους Lepsious-Βουγιούκα (1906) και στους χάρτες της Σχολής Ευελπίδων (1904), του Ελευθερουδάκη (1923) και των Γρήγουρα-Καλαποθάκη (1929) καθώς και στο Φ.Ε.Κ. 1361Δ/1996.

Στη βόρεια κορυφή (304 μ.) υπάρχουν ίχνη αρχαίου βωμού (Διός Αγχεσίου;) ή φρυκτωρίας ή βάσης αγάλματος. Πιθανώς είναι ο Αγχεσμός των αρχαίων (R. Arrigoni - 1970). Στη βόρεια απόληξη της κορυφής (304 μ.) βρίσκονται λείψανα του Αδριάνειου υδραγωγείου που έχει χαρακτηριστεί αρχαιολογικός χώρος (Φ.Ε.Κ. 35β/1962). Αναφέρεται (λανθασμένα) Βριλησσός (Τουρκοβούνια) στο Φ.Ε.Κ. 191Α/1954, καθώς και Λόφοι Σωτήρος στο Φ.Ε.Κ. 82Α/1970.

Το ιστορικό της περιοχής, δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του Δήμου Γαλατσίου και αναφέρει σε επιλεγμένα σημεία του ( http://www.galatsi.gov.gr/web/guest/city ) :

"... Η περιοχή του Γαλατσίου και συγκεκριμένα τα Τουρκοβούνια κατοικούνται από τα προϊστορικά χρόνια. Συγκεκριμένα, από την 4η χιλιετηρίδα π.Χ. και μετά οι προϊστορικοί συνοικισμοί της Αθήνας επεκτάθηκαν προς τα Τουρκοβούνια (στο βόρειο άκρο), το Χαλάνδρι, τη Ραφήνα και προς άλλες κατευθύνσεις. Κατά την περίοδο των ιστορικών χρόνων, οι προϊστορικοί οικισμοί μεταβάλλονται σε οργανωμένες κοινωνίες και έτσι δημιουργούνται οι κώμες και οι αρχαίοι) δήμοι. Τα Τουρκοβούνια υπάγονται στον αρχαίο δήμο Βατή όπου κατοικούσε η Αιγηίδα Φυλή και είχε προστάτη τον Ηρακλή.

Επειδή η περιοχή γύρω από τα Τουρκοβούνια ήταν πολύ εύφορη με άφθονα νερά, τόσο οι αρχαίοι Αθηναίοι, όσο και οι μεταγενέστεροι, είχαν εκεί τα κτήματά τους και τα κοπάδια τους. Τα Τουρκοβούνια αναφέρονται πρώτη φορά με το όνομα "Αγχεσμός" από τον Παυσανία στα Αττικά, τονίζοντας ότι το ξόανο του θεού Δία (Διός άγαλμα Αγχεσμίου) βρίσκεται εκεί. Λέγεται ότι από εκεί ο Δίας έριχνε τους κεραυνούς. Το όνομα «Αγχεσμός» είναι σύνθετη λέξη και προέρχεται από τις λέξεις άγχη που σημαίνει πλησίον και εσμός που σημαίνει αυτός που εξορμά δυνατά. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι το βουνό ήταν γεμάτο φυσικούς κινδύνους (κακός καιρός, άγρια ζώα κτλ), και ότι ήταν επίσης κρησφύγετο ληστών οι οποίοι κρύβονταν στις σπηλιές και κατέβαιναν και λήστευαν την πόλη.

Το 1932 ανακαλύφθηκαν στο βόρειο άκρο του βουνού ίχνη αρχαίου βωμού. Στην "Ιστορία των Αθηνών" του Διονυσίου Σουρμελή αναφέρεται ότι στο βουνό βρισκόταν το Άλσος των Ευμενίδων, το μέρος δηλαδή όπου οδηγήθηκε ο Οιδίποδας από την κόρη του Αντιγόνη για να ξεπλυθεί από τα αμαρτήματα της οικογένειας των Λαβδακιδών και να δικαστεί. Το βουνό διατήρησε το αρχαίο όνομά μέχρι τον 3ο - 5ο αιώνα μ.Χ. οπότε ο λόφος μετονομάστηκε σε Λυκοβούνια προφανώς από τους λύκους που υπήρχαν εκεί ή από το φως που έλουζε το βουνό (λύκος=φως). Μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι το όνομα το πήρε από τον Λύκο, γιο του βασιλιά της Αττικής, Ερεχθέα, στον οποίο ο πατέρας του άφησε κληρονομιά τον λόφο. Την σημερινή ονομασία Τουρκοβούνια, την πήρε τον 15ο αιώνα επειδή αποτελούσε οχυρό των Τούρκων το 1456.

Κατά τα ρωμαϊκά χρόνια στην περιοχή των Τουρκοβουνίων, χτίζουν τις οικίες τους Ρωμαίοι αξιωματικοί και αξιωματούχοι, αλλά δεν υπάρχουν οργανωμένα χωριά στην περιοχή. Κατά τα βυζαντινά χρόνια η γη συγκεντρώνεται στους λίγους. Εκείνη την εποχή ο Αλέξιος ο Κομνηνός στέλνει 12 άρχοντες/αρχοντικές οικογένειες στην Αττική. Μία από αυτές τις οικογένειες ήταν και οι Μπενιζέλοι στους οποίους περιήλθε η ιδιοκτησία της περιοχής των Τουρκοβουνίων και της Ομορφοκλησιάς...

...Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας στην περιοχή της Ομορφοκλησιάς και του Αγχεσμού, μένουν μόνο βοσκοί, και κατά την διάρκεια της Επανάστασης τα Τουρκοβούνια γίνονται λημέρι Αρματωλών και Κλεφτών.

Μέχρι το 1925 περίπου, η περιοχή αποτελεί τόπο εξοχής για πολλούς Αθηναίους ...
Τα πεύκα των Τουρκοβουνίων διατηρούν μέχρι το 1941 την πυκνή τους βλάστηση οπότε και μεγάλο μέρος του δάσους γίνεται καυσόξυλα για να ζεσταθούν όχι μόνο οι Γαλατσιώτες αλλά και πολλοί Αθηναίοι. Τα Τουρκοβούνια φιλοξενούν μέλη αντιστασιακών οργανώσεων στον αγώνα κατά των Γερμανών..."