Rib and Sea

Αφού αγοράσαμε ένα λεπτομερή χάρτη της περιοχής του Salento, σαλατικά, φρούτα και ψωμί, επιστρέψαμε στο camper και πήραμε τον δρόμο για τα ελληνόφωνα χωριά της περιοχής, που βρίσκονται όλα νοτίως της πόλης Lecce, στην περιφέρεια ενός νοητού κύκλου η ακτίνα του οποίου δεν είναι μεγαλύτερη από δεκαπέντε χιλιόμετρα. Όσο περισσότερο πλησιάζαμε στον προορισμό μας, τόσο το τοπίο θύμιζε περισσότερο Ελλάδα. Το οδόστρωμα σταμάτησε πια να έχει τις προδιαγραφές ενός αυτοκινητόδρομου, στένεψε και γέμισε μπαλώματα και τρύπες.

Σε μια τεράστια πεδινή περιοχή όπου τα βουνά, οι λόφοι έστω, είναι είδος πολυτελείας, το ευλογημένο  δένδρο της ελιάς κυριαρχεί από άκρη σε άκρη. Φτωχικές κατασκευές, σπίτια βγαλμένα θαρρείς από την ελληνική περιφέρεια του '50, σκόρπια εδώ κι' εκεί, μαρτυρούν μια κοινωνία που ασχολείται καθαρά με την γεωργία, κυρίως, και την κτηνοτροφία. Και ο αέρας να μυρίζει παντού Ελλάδα, τα πρόσωπα να φαίνονται οικεία, δικά μας, και οι πινακίδες στα φραγκολεβαντίνικα να μας υποδέχονται στις εισόδους των χωριών : Grecia Salentina - Kalos irtate!

Είχαμε σχηματίσει στο μυαλό μας, αλλά και στον χάρτη, την διαδρομή που θα ακολουθούσαμε κατά την διάρκεια της δεκαήμερης παραμονής μας στην περιοχή του Salento. Αυτό που γνωρίζαμε, που προαισθανόμασταν, ήταν ότι στο "τακούνι" της Ιταλικής μπότας δεν θα βλέπαμε επιτεύγματα του σύγχρονου πολιτισμού, κοσμικά θέρετρα, φημισμένα μουσεία ή χλιδάτα εστιατόρια. Και το πρόβλημα που αντιμετώπιζα, θυμάμαι, προτού ακόμη ξεκινήσουμε απ' την Πάτρα, ήταν από ποια οπτική γωνία θα έβλεπα και θα έγραφα αυτό το οδοιπορικό. Θα το έβλεπα σαν μια απλή τουριστική διαδρομή στον φτωχό Ιταλικό νότο ή θα βίωνα κάτι ξεχωριστό που δεν είχα συνειδητοποιήσει ξεμπαρκάροντας στο Brindisi; Αυτό που επρόκειτο να ζήσουμε, τελικώς, δεν θα έμοιαζε με τίποτε από όσα είχαμε ζήσει στις μέχρι τότε περιπλανήσεις μας...

Όσο εισχωρούσαμε στην καρδιά των ελληνόφωνων χωριών, τόσο τα ρουθούνια μας πολιορκούσαν ελληνικές μυρωδιές, ελληνική φιλοξενία, πράγματα γενικώς που μας έχουν λείψει στην Ελλάδα! Και είναι συναισθήματα πρωτόγνωρα όλα αυτά, ακόμη και όταν κάποιοι σε έχουν προετοιμάσει γι' αυτά που πρόκειται να δεις και να νοιώσεις στην Κάτω Ιταλία.

Μπήκαμε στην Calimera, την θεωρούμενη "πρωτεύουσα" της Grecia Salentina, και για μια στιγμή νομίσαμε ότι βρισκόμασταν σε κάποιο χωριό της Ελληνικής περιφέρειας! Βαδίζαμε βάσει ενός συγκεκριμένου σχεδίου, που είχαμε καταστρώσει με την βοήθεια καλών φίλων οι οποίοι έχουν κάνει την ελληνόφωνη Ιταλία μόνιμο τόπο των διακοπών και των περιπλανήσεών τους. Της καθηγήτριας φιλολόγου Φωτεινής Καϊμάκη, κατά κύριο λόγο, και του σκηνοθέτη Alessandro Σπηλιωτόπουλου, οι οποίοι μας έδωσαν μια γενική εικόνα του τι θα δούμε, καθώς επίσης ονόματα και τηλέφωνα ελληνοφώνων τους οποίους μας συνέστησαν να συναντήσουμε.

Η κ. Φωτεινή Καϊμάκη, μάλιστα, έχει συγγράψει ένα εκπληκτικό πολυσέλιδο βιβλίο-πραγματεία για την "Ελλάδα του Σαλέντο" (εκδόσεις "Μίλητος"), εμπλουτισμένο με πολλές φωτογραφίες από τις πολύχρονες περιπλανήσεις της στα ελληνόφωνα χωριά της Κάτω Ιταλίας. Όσο για τον Alessandro Σπηλιωτόπουλο; Πρόκειται για έναν ταλαντούχο σκηνοθέτη, με ελληνικές ρίζες, ο οποίος έχει γυρίσει αρκετές ταινίες μικρού μήκους, με σκοπό να προβάλλει τα ήθη, τα έθιμα, τον πολιτισμό και την γλώσσα των Griko. Οι πληροφορίες και των δύο ήταν πολύτιμες και χωρίς αυτές η σύντομη περιοδεία μας στην περιοχή του Salento θα ήταν οπωσδήποτε πολύ πιο δύσκολη, καθώς θα είμασταν αναγκασμένοι να ανοίξουμε εμείς τους δρόμους πληροφόρησης που με τόσα ταξίδια έχουν η Φωτεινή και ο Alessandro ανοίξει εδώ και πολλά χρόνια.

Βλέποντας πως όσο πλησιάζαμε το κέντρο της Calimera ο δρόμος στένευε και γινόταν απαγορευτικός για το μέγεθος ενός camper, προτίμησα να παρκάρω σε ένα μικρό άνοιγμα το οποίο τελικώς απεδείχθη ότι απείχε λιγότερο από εκατό μέτρα από την κεντρική πλατεία του χωριού και το ελληνόφωνο μουσείο που ψάχναμε. Δεν το κρύβω, παρ' όλες τις διαβεβαιώσεις της Φωτεινής Καϊμάκη πως δεν θα κινδυνεύσουμε να πέσουμε θύματα κλοπής, ότι αισθανόμουν πολύ άβολα που άφηνα μόνο και απροστάτευτο το camper στον δρόμο ενός χωριού της Κάτω Ιταλίας. Απεδείχθη, τελικώς, κατά την διάρκεια της δεκαήμερης παραμονής μας, ότι στα ελληνόφωνα τουλάχιστον χωριά του Σαλέντο, όντως δεν υπάρχει κίνδυνος "ξαφρίσματος". Στο Taranto μόνο κινδυνέψαμε να χάσουμε τ' αυγά και τα πασχάλια και γλυτώσαμε, ως εκ θαύματος, χάρις στην καχυποψία μας. Αυτό το περιστατικό όμως θα σας το διηγηθώ αργότερα.

Κατευθυνθήκαμε, ρωτώντας, προς το Λαογραφικό μουσείο και Γκρεκάνικης κουλτούρας του χωριού Calimera και δεν δυσκολευτήκαμε να το εντοπίσουμε αφού οι σχετικές παραπεμπτικές πινακίδες ήταν γραμμένες στη γλώσσα των Grico. Κάθε άλλο παρά κλασσικό μουσείο πάντως θύμιζε η εξωτερική όψη του παλιού σπιτιού με την παραδοσιακή αυλή, αμέσως μετά την είσοδο. Κτυπήσαμε το κουδούνι και μας άνοιξε ο Sylvano Palama. Χαρούμενος άνθρωπος και φιλόξενος, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου "Ghetonia" (γειτονιά) ο Sylvano, μας ξενάγησε στις αίθουσες του μουσείου με τα άψογα νεοελληνικά του, ενώ όταν προσπάθησα να εντοπίσω τον τονισμό του επωνύμου του εκείνος μου απάντησε : "Παλαμά με λένε! Οι γονείς μου ήταν Griko και οι μακρινοί συγγενείς μου ήρθαν από την Ελλάδα στην Ιταλία πριν από εννέα αιώνες"!

Περνώντας απ' το ένα δωμάτιο του μουσείου στο άλλο, ο Sylvano μας έδειξε παραδοσιακά εργαλεία από την αγροτική ζωή των ελληνοφώνων, σκεύη μαγειρικής, εργόχειρα και κεντήματα, βιβλία του ποιητή Vito Domenico Palumbo, μυλόπετρες, παλιό ελαιοτριβείο, παλιά κάλπη ψηφοφορίας, μέχρι και φανάρια από αυτά που χρησιμοποιούν στην μεγάλη γιορτή των φαναριών, προς τιμήν του Αγίου Luigi. Μια γιορτή που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στις 21 Ιουνίου στο ιστορικό κέντρο του χωριού, συνοδεία τοπικής μουσικής και παραδοσιακών φαγητών. Ένα έθιμο που λέγεται ότι μεταφέρθηκε εδώ από την Καππαδοκία της Μ. Ασίας.

Αποχαιρετήσαμε τον Sylvano Palama, αφού πρώτα αγοράσαμε ένα cd με παραδοσιακή Γκρεκάνικη μουσική και τραγούδια (έχοντας κατά νου το μουσικό "χαλί" που θα χρειαζόταν για το μοντάζ του βίντεο), και περιπλανηθήκαμε για λίγο μέσα στο χωριό. Όταν όμως επιστρέψαμε στο camper και ρίξαμε μια ματιά στις σημειώσεις μας, διαπιστώσαμε πως δεν είχαμε πάει στο εκκλησάκι του San Vito, στο εσωτερικό του οποίου βρίσκεται ένας τρύπιος βράχος (men-an-tol), κλασσικό δείγμα θρησκευτικο-μαγικής τελετουργίας. Μέσα από αυτή την τρύπα συνήθιζαν να περνούν τη Δευτέρα του Πάσχα οι άρρωστοι, για να θεραπευτούν, και οι γυναίκες για να αποκτήσουν γονιμότητα.

Ρωτήσαμε κάποιους περαστικούς, πώς μπορούμε να πάμε ως εκεί, αλλά δεν μας φώτισαν και πολύ. Τηλεφώνησα τότε στον Sylvano, ο οποίος προθυμοποιήθηκε να μας πάει ο ίδιος με το αυτοκίνητό του. Και ευτυχώς που έγινε έτσι γιατί δεν θα βρίσκαμε ποτέ το στενό δρομάκι που περνάει μέσα από ελαιώνες και καταλήγει στο εκκλησάκι του San Vito, στα όρια του αρχαίου δάσους. Χώρια που δεν θα μπορούσε να περάσει από κει το Granduca! Κρατήσαμε πάντως την παράδοση και περάσαμε από την μία πλευρά της πέτρας στην άλλη. Η τρύπα, από την οποία περνούν τόσα χρόνια έρποντας τα ανθρώπινα σώματα, έχει λειανθεί τόσο πολύ, που δεν μοιάζει πια με ακατέργαστο βράχο αλλά με αλάβαστρο! Παρ' όλα αυτά, αν δεν περάσει κανείς πρώτα και τα δύο του χέρια, δύσκολα θα ακολουθήσει το υπόλοιπο σώμα, ιδίως εάν αυτό είναι ελαφρώς υπέρβαρο!

Κάτι ακόμη έμελλε ωστόσο να ξεκαθαριστεί. Η περίεργη "έχθρα", που διατηρείται εδώ και έξι αιώνες από τους κατοίκους των ελληνόφωνων χωριών του Salento εναντίον των κατοίκων της Calimera, έλκει την καταγωγή της από το γεγονός ότι οι τελευταίοι έχουν σαν προστάτη του χωριού τους τον Άγιο Brizio, ο οποίος ήταν Γαλλικής καταγωγής! Οι κάτοικοι των υπολοίπων ελληνόφωνων χωριών του Salento δεν μπορούν να συγχωρήσουν τους κατοίκους της Calimera επειδή επέλεξαν να έχουν σαν προστάτη του χωριού τους έναν Γάλλο και όχι έναν Έλληνα Άγιο! Φαίνεται τελικώς πως οι Έλληνες δεν θα μπορέσουν ποτέ να απαλλαγούν από τις αστείες "μικροκακίες" τους, σε όποιο σημείο του πλανήτη κι' αν ζουν...

Αφήσαμε πίσω μας το χωριό Calimera και πήραμε τον δρόμο προς την καστροπολιτεία της Acaya. Καθώς ο χειμώνας ήταν προχωρημένος, τα καταστήματα, τα σπίτια, αλλά και το ίδιο το κάστρο, που κτίστηκε μεταξύ των ετών 1535 και 1536 από τον βαρώνο Gian Giacomo dell' Acaya και διατηρείται σε αρίστη κατάσταση, ήταν κλειστά. Σημάδι πως όλα εδώ ξυπνούν, αναπνέουν και κινούνται μετά την άνοιξη. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η γραφική καστροπολιτεία της Acaya επιλέχτηκε από έναν από τους μεγαλύτερους ξενοδοχειακούς οργανισμούς, ο οποίος έκτισε εδώ ένα πολυτελές ξενοδοχείο πέντε αστέρων με δεκαοκτάτρυπο γήπεδο golf. Περπατήσαμε πάντως στα δρομάκια της έρημης σχεδόν καστροπολιτείας, προτού την εγκαταλείψουμε, και απολαύσαμε την απόλυτη ησυχία και τον ρομαντισμό μιας άλλης εποχής...

Συνεχίζεται... http://www.ribandsea.com/main/index.php/travels/1166-salentina-grecia-kalos-irtate-meros-g